جوان آنلاین: تعرفه‌گذاری پلکانی گاز به‌عنوان یک سیاست کارآمد، می‌تواند به طور قابل توجهی در کاهش مصرف گاز مؤثر باشد. این سیاست با ارسال سیگنال قیمتی قوی به پرمصرف‌ها، آنها را به اصلاح رفتار مصرفی خود ترغیب می‌کند. به‌طور خاص، قیمت گاز در پله‌های بالای مصرف به ۱۲ هزار تومان برای هر مترمکعب افزایش یافته است. رقمی که تقریباً دوبرابر قیمت گاز خوراک پتروشیمی‌ها و نزدیک به قیمت صادراتی است. این تغییر تعرفه به پرمصرف‌ها نشان می‌دهد، مصرف بی‌رویه نه‌تن‌ها هزینه‌بر است، بلکه دیگر از سوی عموم مردم یارانه داده نمی‌شود. به گفته کارشناسان، این رویکرد می‌تواند مصرف گاز را روزانه بین ۱۵تا ۲۰میلیون مترمکعب کاهش دهد و نقش مهمی در رفع ناترازی‌ها و پایداری شبکه انرژی ایفا کند. 

یکی از نقاط قوت این سیاست، توجه ویژه به اقشار ضعیف جامعه است. کم‌مصرف‌ها که معمولاً از اقشار ضعیف محسوب می‌شوند، نه تنها افزایش قیمتی را تجربه نمی‌کنند، بلکه همچنان از یارانه انرژی بهره‌مند می‌مانند. خوش‌مصرف‌ها که مصرفشان کمی بالاتر از الگوی بهینه است، تنها با افزایش ناچیزی در تعرفه مواجه می‌شوند. این ویژگی موجب می‌شود فشار اقتصادی بر اقشار متوسط و ضعیف از بین برود و در عین حال عدالت اجتماعی تقویت شود. بدین ترتیب، هزینه‌های مازاد پرمصرف‌ها مستقیماً از سوی خودشان پرداخت می‌شود، نه اینکه بر دوش سایر مردم بیفتد. 

عملکرد شرکت ملی گاز در این زمینه نشان‌دهنده عزم جدی برای مدیریت مصرف و کاهش ناترازی‌هاست. افزایش ۱۰۰درصدی تعرفه گاز برای پرمصرف‌ها و رساندن آن به ۱۲هزار تومان برای هر مترمکعب، نمونه‌ای از این اقدام است. این سیاست فاصله میان قیمت داخلی و صادراتی گاز را کاهش داده و منابع یارانه‌ای را به شکل مؤثرتری مدیریت می‌کند. اگر این رویکرد با دقت ادامه یابد و در چارچوب‌های علمی اصلاح شود، می‌توان انتظار داشت که مصرف گاز در کشور بهینه‌تر شود و نظام تأمین انرژی کشور از پایداری بیشتری برخوردار گردد. 

در همین راستا علی‌اصغر نخعی‌راد، عضو کمیسیون شورا‌ها و امور داخلی مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون تلفیق مجلس درباره اهمیت تعرفه‌گذاری پلکانی گاز و نقش آن در ارسال سیگنال قیمتی به پرمصرف‌ها به «جوان» می‌گوید: این سیاست، با افزایش هزینه برای مصرف مازاد، عدالت اجتماعی را محقق کرده و مانع تحمیل هزینه‌های اضافی پرمصرف‌ها بر عموم مردم می‌شود. 

نخعی‌راد، درباره اهمیت تعرفه‌گذاری پلکانی گاز و تأثیر آن بر مدیریت مصرف و عدالت اجتماعی می‌افزاید: یکی از چالش‌های اساسی در مصرف انرژی این است که گروه کوچکی از جامعه، بیشترین میزان انرژی را مصرف می‌کنند. این گروه که عمدتاً از طبقات مرفه و برخوردار هستند، سهم بیشتری از یارانه‌های انرژی می‌برند، در حالی که اقشار ضعیف و متوسط جامعه که مصرفشان به‌مراتب کمتر است، سهم اندکی از این یارانه‌ها دارند. این وضعیت نه‌تن‌ها عادلانه نیست، بلکه موجب اتلاف منابع ملی نیز می‌شود. 

وی ادامه می‌دهد: تعرفه‌گذاری پلکانی دقیقاً برای مقابله با چنین نابرابری‌هایی طراحی شده است. در این روش، مصرف‌کنندگان بر اساس میزان مصرف خود، هزینه متفاوتی می‌پردازند. به این معنا که افراد کم‌مصرف که مصرفشان در چارچوب الگو‌های بهینه است، از یارانه بیشتری برخوردار هستند و هیچ افزایش قیمتی برایشان اعمال نمی‌شود. در مقابل، پرمصرف‌ها به‌ویژه آنهایی که مصرفشان از الگو‌های منطقی فراتر می‌رود، باید هزینه واقعی مصرف خود را پرداخت کنند. در این حالت، هرچه مصرف بیشتر باشد، تعرفه نیز به‌صورت نمایی افزایش پیدا می‌کند و در نهایت، مصرف بیش از حد کاملاً بدون یارانه و با قیمت آزاد محاسبه خواهد شد. 

نخعی‌راد تأکید می‌کند: این رویکرد نه‌تن‌ها به عدالت اجتماعی کمک می‌کند، بلکه سیگنال قیمتی مهمی به پرمصرف‌ها ارسال می‌کند. وی گفت: یکی از اهداف این سیاست، این است که پرمصرف‌ها با مواجهه با هزینه‌های واقعی، الگوی مصرف خود را اصلاح کنند. تجربه سال‌های گذشته نیز نشان داده است، این رویکرد می‌تواند مؤثر باشد. در مواردی که حتی کاهش مصرف برای برخی پرمصرف‌ها اهمیت زیادی نداشته، این سیاست دست‌کم باعث شده هزینه‌های اضافی آنها به عموم مردم تحمیل نشود و خودشان هزینه مصرفشان را بپردازند. 

وی در بخش دیگری از سخنان خود به تأثیر این سیاست بر مدیریت مصرف خانوار‌های متوسط اشاره و تصریح می‌کند: خانوار‌های متوسط که معمولاً حساسیت بیشتری به قیمت دارند، با اجرای این سیاست رفتار مصرفی خود را کنترل کرده و مصرفشان را در چارچوب الگو‌های بهینه نگه می‌دارند. این مسئله به کاهش فشار بر شبکه انرژی و کاهش ناترازی‌های مصرف کمک می‌کند. از سوی دیگر، پرمصرف‌ها که معمولاً حساسیت کمتری به قیمت نشان می‌دهند، حتی اگر مصرفشان کاهش نیابد، با پرداخت هزینه واقعی، بار مالی آن را از دوش جامعه برمی‌دارند. 

نخعی‌راد، همچنین بر اهمیت یارانه‌ها برای اقشار ضعیف تأکید کرده و می‌گوید: یکی از ویژگی‌های مثبت تعرفه‌گذاری پلکانی این است که یارانه‌ها هدفمندتر توزیع می‌شوند. به عبارت دیگر، افراد کم‌مصرف که عمدتاً از اقشار ضعیف جامعه هستند، از حمایت بیشتری برخوردار می‌شوند و این یارانه‌ها به سمت کسانی می‌رود که واقعاً به آن نیاز دارند. این رویکرد، ضمن رعایت عدالت به بهره‌وری بیشتر منابع یارانه‌ای نیز کمک می‌کند. 

وی خاطرنشان می‌کند: تعرفه‌گذاری پلکانی نه‌تن‌ها یک سیاست اقتصادی و مدیریتی هوشمندانه است، بلکه به عدالت اجتماعی نیز خدمت می‌کند. این سیاست با کاهش مصرف بی‌رویه، حفظ منابع ملی و توزیع عادلانه‌تر یارانه‌ها، گامی مهم در جهت بهینه‌سازی مصرف انرژی و پایداری شبکه انرژی کشور به شمار می‌رود. 

عضو کمیسیون تلفیق در پایان تأکید می‌کند: به طور خلاصه، تعرفه‌گذاری پلکانی گاز با حمایت از کم‌مصرف‌ها و اعمال تعرفه واقعی بر پرمصرف‌ها، عدالت اجتماعی را محقق می‌کند و مانع از آن می‌شود که هزینه مصرف مازاد پرمصرف‌ها بر دوش کم‌مصرف‌ها و عموم مردم بیفتد.