جوان آنلاین: این روز‌ها بازار اصلاحات پولی و بانکی در ساختمان وزارت اقتصاد و راهرو‌های بانک مرکزی رونق گرفته است. وزیر اقتصاد تلاش می‌کند آمال و آرزو‌هایی که نتوانسته بود در سمت رئیس کل بانک مرکزی در دولت تدبیر عملیاتی کند، بدون فراهم‌سازی زیرساخت‌ها و تداوم ثبات اقتصادی در شرایط فعلی کشور به مرحله اجرا درآورد. ارسال لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور به مجلس که هدف آن حذف چهار صفر از پول ملی و تغییر واحد پولی ایران است، یکی از آن دست آرزو‌هایی است که عبدالناصر همتی دوست دارد، عملیاتی شود. صاحبنظران پولی و بانکی معتقدند حذف صفر از پول ملی، بدون فراهم‌کردن زیرساخت‌های لازم و به طور ناگهانی، تأثیرات بسیار ناخوشایندی بر قدرت خرید افراد خواهد گذاشت، البته شرط موفقیت در حذف صفرها، ثبات نسبی در اقتصاد کلان و اطمینان از عدم‌تکرار تورم بالاست؛ موضوعی که ظاهراً دولت چهاردهم دغدغه چندانی برای آن ندارد، زیرا حذف چهار صفر از پول ملی بر کاهش نرخ تورم تأثیری ندارد و معیشت مردم را بهبود نمی‌بخشد. ضروری است دولت به جای طرح‌های اصلاحی که تأثیری در بهبود وضعیت اقتصادی خانوار ندارند، برای کاهش گرانی‌ها و هزینه‌های زندگی مردم لایحه تنظیم و به مجلس ارسال کند.
مهم‌ترین کاربرد حذف صفر از ارز ملی در اقتصاد، بعضاً حفظ ارزش پول ملی تلقی می‌شود، اما این صحیح نیست و به باور کارشناسان، حذف صفر از پول ملی بیشتر از آنکه کارشناسی شده و فنی باشد، اقدامی سیاسی از سوی دولت‌هاست و بخشی از اصلاحات اقتصادی محسوب می‌شود.
برداشتن صفر از ارز‌های ملی ابتدا در آلمان و پس از جنگ جهانی دوم انجام شد. تحت فشار‌های اقتصادی جنگ جهانی دوم و آسیب‌های ایجاد شده و باقی مانده، آلمان تورمی عظیم را تجربه کرد که سیاستگذاران اقتصادی این کشور را وادار کرد صفرها را از ارز ملی حذف کنند.
طی ۵۰ سال گذشته، ۱۹ کشور صفر را از ارز‌های ملی خود حذف کرده و ۱۰ کشور نیز دو بار این کار را انجام داده‌اند.
صفر، چهار بار در آرژانتین، پنج بار در یوگسلاوی سابق، شش بار در برزیل، دو بار در بولیوی، سه بار در اوکراین، روسیه، لهستان، بلژیک و یک بار در ترکیه، ایسلند، کره و غنا از ارز‌های ملی حذف شده است.
در برخی کشور‌ها این حذف صفر از ارز ملی نتایج خوبی به دنبال داشته و در بعضی دیگر نیز یک شکست تمام و کمال بوده است. به عنوان مثال، کشور‌های برزیل، هلند و ترکیه، پس از حذف صفر از پول خود، سرنوشت و شرایط خوبی را در کشورشان شاهد بودند، اما حذف صفر برای کشوری مثل زیمبابوه یک فاجعه شد.
این دولت برای کنترل تورم هیچ کاری نکرده بود و فقط به فکر تأثیر روان‌شناختی حذف صفرها بود.
بدیهی است کارایی از بین بردن صفرها برای مدت کوتاهی به طول انجامید. بالا رفتن تورم سرانجام اقتصاد این کشور را خراب و دلار زیمبابوه سقوط کرد.
در ایران نیز حذف صفر از مقابل پول ملی در دولت‌های گذشته بار‌ها مطرح شده و حتی دولت پیشین (تدبیر) لایحه‌ای را برای تغییر واحد پول ملی هم ارائه کرد که به نتیجه نرسید.
در دولت دوازدهم لایحه‌ای به مجلس ارسال شد که قرار بود واحد پول ملی تومان شود و هر تومان برابر با ۱۰هزار ریال جاری و معادل ۱۰۰ قران باشد، هرچند مجلس وقت به این پیشنهاد رأی داد، اما به تصویب شورای نگهبان نرسید.
روایت عضو شورای نگهبان از لایحه حذف چهار صفر از پول ملی
۳۱ اردیبهشت سال ۱۳۹۹ عضو حقوقدان شورای نگهبان در حساب کاربری خود در اینستاگرام نوشت: مصوبه «حذف چهار صفر از پول ملی» با توجه به اینکه یکی از معیار‌های محاسبه و تعیین برابری پول‌های خارجی نسبت به تومان و نرخ خرید و فروش ارز را «تعهدات کشور در مقابل صندوق بین‌المللی پول» بیان می‌کند و این تعهدات روشن نبود، دارای ابهام شناخته شد، البته در همان زمان همتی، رئیس کل بانک مرکزی وقت در جلسه شورای نگهبان توضیحاتی داده بود که به دلیل ابهامات موضوع طرح به مجلس ارجاع شد.
طرح قدیمی حذف چهار صفر از پول ملی
اخیراً لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور که به منظور حذف چهار صفر از پول ملی و اصلاح نظام پولی کشور تهیه شده است، به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد.
هدف از این اصلاح، کاهش مشکلات ناشی از تورم مزمن و کاهش قدرت خرید پول ملی است که طی سال‌های اخیر موجب افزایش ارقام در مبادلات روزمره و افت حیثیت ظاهری پول ملی در مقایسه با دیگر ارز‌های بین‌المللی شده است.
این طرح با حذف چهار صفر از پول ملی و بازنگری در سیستم اسکناس‌ها و سکه‌ها، در تلاش است علاوه بر تسهیل استفاده از پول ملی در نظام‌های پرداخت، مشکلات موجود را کاهش دهد.
در متن لایحه آمده است که واحد پول ایران «تومان» خواهد بود و هر تومان معادل ۱۰هزار ریال جاری و ۱۰۰ پارسه (قران) است، همچنین به منظور تسهیل روند انتقال به سیستم جدید، دوره‌ای دو ساله به عنوان «دوره گذار» برای استفاده همزمان از تومان و ریال در نظر گرفته شده است.
در این مدت، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف است ترتیبات اجرایی لازم را برای جمع‌آوری و جایگزینی اسکناس‌ها و سکه‌های ریال با تومان فراهم کند.
این لایحه با هدف اصلاح ساختار پولی کشور، کاهش تورم و افزایش کارایی پول ملی در معاملات روزانه به مجلس تقدیم شده است و انتظار می‌رود با بررسی و تصویب آن، مشکلات اقتصادی کشور در این زمینه برطرف شود.
بغزیان: دولت از ارسال لوایح کم‌اهمیت پرهیز کند
آلبرت بغزیان، استاد دانشگاه و اقتصاددان در گفتگو با «جوان» در واکنش به ارسال لایحه یک‌فوریتی دولت برای حذف چهار صفر از پول ملی می‌گوید: حذف صفر از پول ملی ابزاری برای حمایت دولت‌ها از قدرت سیاست‌های ارزی است. این اقدام نقش مهمی در تقویت اعتماد عمومی به دولت‌ها دارد. در مقابل، اگر مردم اعتمادبهنفس خود را در ارز ملی از دست دهند، استفاده از ارز‌های خارجی را آغاز می‌کنند، به ویژه آنها که اعتبار بیشتری دارند. این امر فشار‌های اقتصادی و روانی زیادی را بر دولت‌ها وارد می‌کند، بنابراین سیاست‌های اقتصادی دولت‌ها تحت تأثیر بازار‌های مالی بین‌المللی قرار خواهد گرفت و بانک‌های مرکزی خارجی بر سیاست‌های اقتصادی کشور مورد نظر تأثیر می‌گذارند، بنابراین حذف صفرها به نوعی مانع ورود ارز‌های خارجی در اقتصاد و عواقب آن می‌شود.
وی می‌افزاید: کاهش نرخ تورم و بهبود معیشت مردم یکی از مهم‌ترین وعده‌های انتخاباتی رئیس‌جمهور بود و البته مطالبه بحق مردم است. چند سالی است بانک مرکزی با کمرنگ کردن چهار صفر روی اسکناس‌ها، اقشار مختلف جامعه را برای حذف چهار صفر از پول ملی آماده کرده است، ضمن اینکه اکثر قریب به اتفاق مردم برای مبادلات و خرید و فروش از اسکناس استفاده نمی‌کنند و کار‌های بانکی و اعتباری جایگزین شده است، بنابراین در شرایطی که مردم توقع اقدام اساسی دولت برای کاهش فشار اقتصادی و بهبود معیشت را دارند. دولت با ارسال لایحه به مجلس بازار، اما و اگر‌های گرانی و رشد نرخ تورم را در جامعه داغ می‌کند.
بغزیان می‌گوید: یکی می‌گوید دولت می‌خواهد ارزش دارایی مردم را کم کند و دیگری از آینده اقتصاد کشور تحلیل سیاه و منفی دارد. تمامی این حرف‌ها و تحلیل‌ها اعتمادبهنفس مردم را از بین می‌برد و بازتاب منفی آن باز هم گریبان دولت را می‌گیرد.
این استاد دانشگاه تأکید می‌کند: ضروری است دولت به جای طرح‌های اصلاحی که تأثیری در بهبود وضعیت اقتصادی خانوار ندارد، برای کاهش گرانی‌ها و هزینه‌های زندگی مردم لایحه تنظیم و به مجلس ارسال کند.
وی با اشاره به نکات مثبت و منفی حذف چهار صفر از پول ملی می‌گوید: دلایل مختلفی درباره تصمیم یک کشور برای تغییر واحد پول ملی وجود دارد. کسب اعتبار بین‌المللی، بازیابی هویت ملی و اعتمادبهنفس ملی، کنترل بازار ارز و کاهش فشار‌های تورمی جلوگیری از جایگزینی ارز با ارز‌های خارجی از مهم‌ترین آن است. به عنوان مثال، در حال حاضر نرخ برابری دلار و ریال ایران حدود ۷۵۰هزار ریال (۷۵هزار تومان) است. با حذف چهار صفر از پول ملی این تفاوت نرخ کاهش می‌یابد.
بغزیان می‌گوید: تحقیقات نشان می‌دهد حذف صفر از پول ملی فقط در مواقعی مؤثر است که حوزه اقتصاد کلان دارای ثبات باشد، تورم رو به کاهش باشد، نرخ ارز پایدار باشد و دولت از هزینه‌های بیش از حد خودداری کند. اگر یک دولت فقط به حذف صفر از ارز ملی اکتفا کند و اصلاحات اقتصادی جامع و گسترده را انجام ندهد، نه تنها سیاست حذف صفرها از پول ملی مؤثر نخواهد بود، بلکه به زودی تغییر ارزش ارز نیز اتفاق خواهد افتاد.
معایب و مشکلات حذف چهار صفر
این استاد دانشگاه می‌گوید: اثر تورم ناشی از گرد‌کردن قیمت‌ها به مقادیر بالاتر و تأثیر روان‌شناختی از کاهش حقوق و بروز مشکلات در تعیین قیمت‌ها در کوتاه‌مدت، مانند سردرگمی مردم در کوتاه‌مدت و سردرگمی جامعه تا اینکه با شرایط جدید سازگار شوند، از مهم‌ترین معایب این طرح است.
بغزیان می‌افزاید: اگر زیرساخت‌های اجرای این طرح آماده است، دولت ضرب‌الاجلی بعد از تصویب مجلس و شورای نگهبان طرح را اجرا کند. اینکه دولت تصمیم دارد در بازه دو ساله این طرح را اجرا کند، موضوع کاملاً فرسایشی و به دلیل عدم‌ثبات اقتصادی طرح با شکست روبه‌رو می‌شود. اگر حذف صفرها در شرایطی اتفاق بیفتد که اصلاحات اقتصادی ناکارآمد یا سیاست‌های ثبات اقتصادی فقط در میانه راه باشد، با تغییر پول ملی و حذف صفرها نتیجه مطلوبی حاصل نمی‌شود.
source