به گزارش ایسنا، در ماه‌های آخر سال ۶۳، جنگ به لحاظ نظامی و سیاسی به موانع جدی برخورد کرده بود. از یک سو، فشارهای سیاسی بر کشور تحمیل می‌شد و از سوی دیگر، در جبهه نظامی، مدت زیادی بود که هیچ اقدام قابل توجهی صورت نگرفته بود.
طرح عملیات در جلسه مورخ ۱۴ شهریور ۶۳ شورای عالی دفاع به تصویب رسید و با موافقت امام خمینی رحمه‌الله‌علیه، قرار شد محسن رضایی در سمت فرمانده و صیاد شیرازی درقامت معاون وی به اجرای عملیات بدر بپردازند.
محسن رضایی درباره اوضاع آن روزها می‌گوید: «ما به هر قیمتی می‌بایست می‌جنگیدیم. ترمز در جنگ، فرو رفتن در یک منجلاب را به دنبال داشت.»
هدف عملیات
دستیابی به یکی از جناح‌های دشمن در شمال بصره و قطع جاده حیاتی بصره – العماره، به عنوان هدفی مهم باقی مانده بود. این عملیات می‌توانست فرصت مناسبی برای انجام عملیات‌های آینده به سمت بصره یا العماره فراهم کند و دروازه‌ای جدید برای ورود به مناطق خشکی جدید باز کند.
منطقه عملیات
در این شرایط، تجربیات کسب‌شده از عملیات خیبر در زمینه نیازهای پشتیبانی و تاکتیکی، و همچنین عملیات‌های آبی و خاکی، به جبران بسیاری از نواقص و کمبودهای مهندسی موجود کمک می کرد. علاوه بر این، در اختیار داشتن جزایر مجنون به عنوان مناطق واسط و سرپل، امکان تمرکز نیروها و انتقال تجهیزات به جلو را تسهیل می کرد و باعث شد که منطقه هورالهویزه دوباره برای انجام عملیات بزرگ بعدی انتخاب شود.
از طرفی انجام عملیات در زمین‌های باز امکان‌پذیر نبود، زیرا ایران از نظر تجهیزات زرهی در وضعیت مطلوبی قرار نداشت و در مقابل، عراق نیروی زرهی بسیار قوی را آماده کرده بود. به همین دلیل، منطقه هور با توجه به شناسایی‌های انجام شده، گزینه‌ای مناسب‌تر و منطقی‌تر برای انجام عملیات به شمار می‌رفت.
محسن رضایی درباره منطقه عملیات بدر می گوید: «انجام عملیات بدر درآن منطقه، در حقیقت مصداق استفاده از فرصتها محسوب می شد. منطقة تازه کشف شده ای بود که اگر ارتش عراق می خواست آن را نفوذ ناپذیر کند، حداقل چندین سال وقت می خواست و در آن آنقدر فرصت های بالقوه برای ما وجود داشت که به سادگی نمی شدآنها را نادیده گرفت، به همین دلیل عملیات بدر در آنجا طراحی شد.»
غلامعلی رشید درخصوص انتخاب منطقه عملیات بدر می‌گوید:«همواره وقتی به منطقه هور نگاه می‌کردیم، از چزابه تا طلائیه به طول ۱۰۰ کیلومتر، کانه رخنه‌ای در خطوط مستحکم ۱۲۰۰کیلومتری عراق بود (و عراق غافل از این منطقه؛ چون تصور این را به لحاظ تاکتیکی و عملیاتی نداشت که نیروی مسلحی قادر باشد در هور بجنگد).»
نقشه عملیات
منطقه به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شد. محور شمالی به قرارگاه نجف اشرف و محور جنوبی به قرارگاه کربلا واگذار شد. قرارگاه نوح هم مأموریت داشت پل الهویدی را تصرف و به‌طرف پل زردان پیشروی کند و پس از انفجار کانال صوئیب آب را به سمت بصره جاری کند. قرارگاه‌های ظفر و نجف ۲ هم به صورت احتیاط و انجام عملیات ایضایی، مأمور شدند. قرارگاه ظفر می‌بایست به وسیله هلی‌برد از منطقه العزیر به‌طرف شمال در غرب دجله حرکت و قرارگاه نجف ۲ روی جاده عماره – بصره و قسمت‌های شمال پل العزیر اجرای آتش کند.
استعداد نیروهای طرفین
در مجموع چهار لشکر و یک تیپ از ارتش و نُه لشکر و نُه تیپ از سپاه در عملیات شرکت داشتند. توان عراق قبل از عملیات در این منطقه عبارت بود از: بیست‌ونه گردان پیاده، دو گردان مکانیزه، نُه گردان توپخانه و پنج گردان تانک که پس از هوشیاری دشمن، یگان‌هایی به خط اضافه و برخی یگان‌ها نیز با یگان‌های قوی‌تر جایگزین شد.
شرح عملیات
عملیات بدر در روز ۲۰ اسفند ۱۳۶۳ با رمز مبارک «یا فاطمه الزهرا (سلام‌الله‌علیها)» و با فرماندهی قرارگاه خاتم‌الانبیا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و به صورت مشترک بین سپاه و ارتش آغاز شد و درگیری در منطقه‌ای به وسعت تقریبی ۱۱۰۰ کیلومتر مربع صورت گرفت.
در محور قرارگاه کربلا (جناح جنوبی عملیات)، در ساعت‌های ابتدایی عملیات، خط دشمن شکسته شد و یگان‌ها به سرعت به سمت خط دوم پیشروی کرده و آن را تصرف کردند. با ادامه این پیشروی، تعدادی از نیروها موفق شدند در فاصله بین آبراه جمل ۳ تا نهر روطه در پشت دجله مستقر شوند. اما به دلیل مواجهه با مین‌ها و کمبود قایق برای انتقال نیروها، پدافند دجله به طور کامل برقرار نشد. در محور لشکر ۸ نجف، اهداف عملیات محقق شد و تمامی یگان‌های قرارگاه کربلا در پشت دجله مستقر گردیدند.
نیروهای قرارگاه نجف ۲ (نصرت) در محور ترابه (حد شمال عملیات) با آتش سنگینی مواجه شدند و اگرچه پاسگاه ترابه سقوط کرد، فرمانده قرارگاه به دلیل کمبود نیرو دستور عقب‌نشینی صادر کرد. در محور قرارگاه نجف ۱، نیروها در ساعت ۲۳ به خط حمله کردند و تا ساعت ۲۴ موفق به شکستن خط شدند.
در غروب روز دوم، با ابلاغ فرماندهی برای الحاق دو لشکر و تقویت خط ذوالفقار، رزمندگان با تشکیل یک خط مشترک، مواضع خود را مستحکم کردند.
در روز سوم، سه گردان سیدالشهدا، روح‌الله و امام رضاعلیه‌السلام به منظور تثبیت و تقویت خط پدافندی، اقدام به عملیات ایذایی کردند و توانستند با دو کیلومتر پیشروی و تصرف بخش دیگری از مواضع عراقی‌ها در منطقه النهیر، خط تأمینی جدیدی به موازات کانال صفین ایجاد کنند.
روز چهارم، صرفاً به تبادل آتش بین دو طرف گذشت. روز پنجم، در ساعت ۱۳ عراق با شناسایی نقاط آسیب‌پذیر، حمله سنگینی با استفاده از تمام توان توپخانه‌ای، موشکی، هوایی و هوانیروز آغاز کرد و تا بعد از ظهر موفق شد در کناره شرقی دجله رخنه کند و آرایش پدافندی نیروهای ایرانی را مختل سازد. آتش توپخانه دشمن خطوط اول و دوم سیل‌بند عقب آبراه‌ها را هدف قرار داد.
با توجه به آسیب‌پذیری خط صفین (نزدیک رود دجله) و احتمال افزایش فشار دشمن، فرماندهان قرارگاه‌های خاتم، کربلا و نجف تصمیم به تشکیل قرارگاهی جدید به نام ظفر گرفتند و لشکرهای ۱۷ علی‌بن‌ابیطالب‌علیه‌السلام و ۷ ولی‌عصرعجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف و تیپ‌های ۲۳ نوهد، ۳۳ المهدی، ۵۵ هوابرد (ارتش) تحت امر این قرارگاه قرار گرفتند.
در شب پنجم، بخشی از نیروها به فرماندهی لشکر عاشورا با عبور از دجله به شرق آن حمله کردند. اما با روشن شدن هوا و عدم پاکسازی کامل، امکان پیشروی به سمت منطقه القرنه فراهم نشد.
از حوالی ظهر، دشمن فشار خود را افزایش داد و با تشدید بمباران‌های هوایی، تأمین مناطق تصرف‌شده توسط نیروهای ایرانی دشوار شد. ارتش عراق پس از جلوگیری از استقرار یگان‌های قرارگاه نجف در پشت رود دجله، حملات خود را متوجه نیروهای قرارگاه کربلا کرد. در آن محور، لشکر ۳۱ عاشورا موفق به تصرف زمینی معروف به کیسه‌ای در غرب دجله شد. در این میان مهدی باکری، فرمانده لشکر ۳۱ عاشورا، به شهادت رسید.
پس از اجرای شدید آتش توپخانه و فشار حملات هوایی عراق همراه با استفاده از گازهای شیمیایی، حفظ مواضع تصرف‌شده با مشکلات زیادی مواجه شد و نیروهای ایران ناچار به عقب‌نشینی شدند. عراق حدود ساعت ۴ بعد از ظهر ۲۲ اسفند حملات شیمیایی خود را در جزایر مجنون آغاز کرد که این بمباران‌ها در هفته اول منجر به مصدومیت ۲۲۳۱ نفر و شهادت ۳۲ نفر شد. عراقی‌ها در مدت پنج روز بیش از سی مورد سلاح شیمیایی استفاده کردند. سرانجام با تثبیت موضع ایران در شرق دجله، این عملیات به پایان رسید.
دستاوردهای عملیات
آزادسازی بخش وسیعی از مناطق مهم و نفت‌خیز مجنون و بیش از پانصد کیلومتر مربع از منطقه هور و انهدام شش فروند هواپیما و پنح فروند بالگرد، ۲۵۰ دستگاه تانک و نفربر، شصت قبضه خمپاره‌انداز، دویست دستگاه انواع خودرو نظامی و چهل قبضه انواع توپ و انهدام نزدیک به بیست تیپ و گردان دشمن و ۱۵۰۰۰ کشته و زخمی و ۳۲۰۰ نفر اسیر از دشمن و انهدام هفت تیپ و پنج لشکر عراق بین ۲۰ تا ۱۰۰ درصد و خسارت به لشکر گارد ریاست‌جمهوری و نیز نیروی کماندوی سپاه ۳ ارتش صدام به میزان ۲۰ درصد از جمله دستاوردهای عملیات محسوب می‌شود.
پس از عملیات بدر، نمایندگان آمریکا و شوروی در نشستی در وین توافق کردند برای جلوگیری از شکست عراق، از این کشور حمایت کنند.
انتهای پیام