1

تصور کنید در یک روز تعطیل در حال رانندگی هستید و ناگهان چیزی را روی جاده خرد می‌کنید که به کشفی علمی بی‌سابقه منجر می‌شود. دقیقاً چنین اتفاقی برای مریخ‌نورد کنجکاوی ناسا در ۳۰ مه ۲۰۲۴ رخ داد، زمانی که به طور تصادفی با گوگرد برخورد کرد.

در حین انجام مأموریت روزانه خود در مریخ، این مریخ‌نورد بر روی سنگی رفت و آن را شکست، و نمایی شگفت‌انگیز از کریستال‌های زرد گوگرد را آشکار کرد که تاکنون در مریخ دیده نشده بود.

این کشف غیرمنتظره به تیمی از دانشمندان شگفت‌زده، از جمله آشوین واساوادا، دانشمند پروژه کنجکاوی در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در کالیفرنیای جنوبی، گزارش شد.

واسـاوادا با هیجان اظهار داشت:
«پیدا کردن مجموعه‌ای از سنگ‌های ساخته‌شده از گوگرد خالص مانند پیدا کردن یک واحه در بیابان است. این نباید اینجا باشد، بنابراین باید توضیحی برای آن پیدا کنیم. کشف چیزهای عجیب و غیرمنتظره همان چیزی است که اکتشافات سیاره‌ای را هیجان‌انگیز می‌کند.»

شگفتی شیرین گوگرد در مریخ

کریستال‌های درخشان و بدون بوی کشف‌شده توسط کنجکاوی، فصل جدیدی از مطالعات علمی را آغاز کرده‌اند.

محققان اکنون به دنبال پاسخ این پرسش هستند که چه عواملی باعث ایجاد این شکل خالص از گوگرد شده و چگونه در کنار سایر رسوبات مرتبط با گذشته آبی مریخ وجود دارد.

از اکتبر ۲۰۲۳، کنجکاوی در منطقه‌ای غنی از سولفات‌ها در حال کاوش بوده است. سولفات‌ها مواد معدنی ناآشنایی برای مریخ نیستند، زیرا این نمک‌ها از تبخیر آب به‌وجود می‌آیند و در گذشته نیز شناسایی شده بودند. اما این بار، برای اولین‌بار، گوگرد به‌صورت خالص و عنصری کشف شد، بدون ترکیب با سایر مواد معدنی.

آنچه این کشف را جالب‌تر می‌کند این است که برخلاف بوی نامطبوع گاز سولفید هیدروژن، گوگرد عنصری کاملاً بدون بو است.

تشکیل این ماده نیازمند شرایط خاصی است که تاکنون به این منطقه از مریخ نسبت داده نشده بود. بنابراین، آشکار شدن مجموعه‌ای از سنگ‌های غنی از گوگرد، کشفی قابل‌توجه محسوب می‌شود.

گوگرد به‌عنوان نشانه‌ای از حیات در مریخ

گوگرد یکی از عناصر کلیدی در درک احتمال وجود حیات، هم بر روی زمین و هم در سایر نقاط کیهان است.

برخی از میکروارگانیسم‌های زمین برای تأمین انرژی خود از ترکیبات گوگرد استفاده می‌کنند.

وجود گوگرد در مریخ – حتی در اشکالی که در مأموریت‌های قبلی کشف شده بود – همیشه این سؤال را مطرح کرده که آیا محیط‌هایی برای حیات باستانی در این سیاره وجود داشته‌اند یا خیر.

آب، یکی از اجزای کلیدی برای زیست‌شناسی، نقش مهمی در تشکیل سولفات‌ها دارد. اما یافتن گوگرد خالص، نشان‌دهنده شرایط خاصی است که می‌تواند سناریوهای جدیدی را برای حیات میکروبی گذشته در مریخ مطرح کند.

ترکیبات گوگردی همچنین اطلاعاتی درباره سیستم‌های هیدروترمال، فعالیت‌های آتشفشانی، یا دریاچه‌ها و دریاهای باستانی مریخ ارائه می‌دهند – محیط‌هایی که احتمالاً از حیات پشتیبانی می‌کرده‌اند.

این ترکیبات در واکنش‌های شیمیایی که انرژی تولید می‌کنند، نقش دارند – مکانیزمی که برخی از میکروب‌های زمینی در شرایط سخت مانند دودکش‌های هیدروترمال اعماق دریا از آن استفاده می‌کنند.

به‌طور کلی، کشف گوگرد در مریخ، پرسش‌هایی درباره قابلیت سکونت تاریخی این سیاره ایجاد می‌کند. این یافته نشان می‌دهد که طیف وسیعی از محیط‌های شیمیایی ممکن است در گذشته برای میکروب‌ها قابل‌زیست بوده باشند.

هرچند که گوگرد به‌تنهایی وجود حیات را ثابت نمی‌کند، اما همراهی آن با سایر عناصر حیاتی مانند کربن، هیدروژن، نیتروژن، اکسیژن و فسفر، احتمال وجود حیات در گذشته مریخ را تقویت می‌کند.

صعود به کوه شارپ

مریخ‌نورد کنجکاوی بیش از هفت سال است که در حال صعود به کوه شارپ بوده و لایه‌های رسوبی آن را بررسی می‌کند.

هر لایه نمایانگر مرحله‌ای از تکامل مریخ است و نگاهی به شبکه‌های رودخانه‌ای باستانی، رسوبات دریاچه‌ای، و تغییرات اقلیمی این سیاره می‌اندازد.

داده‌ها نشان می‌دهند که در این لایه‌ها، انواع مختلفی از مواد معدنی از جمله سولفات‌ها وجود دارد که نشان‌دهنده چرخه‌های تبخیر و تغییرات شیمیایی هستند – فرآیندهایی که احتمالاً زمانی که آب در مریخ بیشتر بود، رخ داده‌اند.

دره گدیز و کریستال‌های گوگردی

یکی از مناطقی که توجه ویژه‌ای را به خود جلب کرده است، کانال گدیز والیس است.

محققان معتقدند که این منطقه تحت تأثیر رویدادهای آبی و رانش‌های زمینی شکل گرفته است و تخته‌سنگ‌های زیادی را در بستر خود برجای گذاشته است.

بکی ویلیامز، دانشمند مؤسسه علوم سیاره‌ای در آریزونا، که این فرآیندها را مطالعه کرده، می‌گوید:
«این دوره‌ای آرام در مریخ نبوده است. فعالیت‌های قابل‌توجهی در اینجا رخ داده‌اند. ما شاهد جریان‌های متعدد در این کانال هستیم، از جمله سیلاب‌های شدید و جریان‌های غنی از تخته‌سنگ‌ها.»

حفاری برای سرنخ‌های بیشتر درباره گوگرد در مریخ

مته‌ی کنجکاوی اخیراً در نزدیکی منطقه جدید گوگرد، چهل‌و‌یکمین حفاری خود را در سنگی به نام “Mammoth Lakes” انجام داد.

نمونه‌ی پودرشده‌ی این سنگ در حال بررسی است. محققان امیدوارند که ببینند آیا گوگرد عنصری در کنار ترکیباتی قرار دارد که بتواند تاریخچه شیمیایی مریخ را روشن کند.

ترکیب عناصر موجود در خاک، می‌تواند اطلاعاتی درباره فرآیندهای هیدروترمال گذشته، شرایط محیطی یا حتی احتمال حیات میکروبی ارائه دهد.

این مأموریت تاکنون با کشفیات غیرمنتظره و داده‌های علمی ارزشمند همراه بوده است، و تیم علمی بی‌صبرانه منتظر کشف‌های بعدی در این منطقه است.

قدم بعدی چیست؟

هیچ کشفی به‌تنهایی وجود حیات باستانی در مریخ را اثبات نمی‌کند. اما هر نمونه‌ای چشم‌انداز ما را نسبت به اتفاقاتی که در این سیاره همسایه رخ داده است، گسترش می‌دهد.

کشف گوگرد عنصری در مریخ نه‌تنها درک ما از این سیاره را عمیق‌تر می‌کند، بلکه کنجکاوی ما را درباره سایر نقاط کیهان برمی‌انگیزد.

با هر حرکت چرخ‌های مریخ‌نورد کنجکاوی، دیدگاه جدیدی از مریخ ارائه می‌شود – کشف موادی که نباید آنجا باشند و مناطقی که به توضیح‌های تازه نیاز دارند.

این مأموریت نشان می‌دهد که باید فرضیات گذشته را بازبینی کنیم و منتظر شگفتی‌های جدید در این دنیای ناشناخته باشیم.