حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی شریعتی‌تبار در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص دعای عرفه اظهار کرد: دعای عرفه‌ امام حسین(ع) را از حیث محتوا، گستره موضوعات و محورها، می‌توان به‌راستی آن را دوره‌ای کامل از عرفان نظری اسلامی دانست. در این دعا مباحث توحید و خداشناسی در عالی‌ترین سطوح مطرح شده است. از سوی دیگر انسان‌شناسی توحیدی نیز در آن تجلی دارد؛ به‌گونه‌ای که مشخص می‌شود انسان عارف، باید واجد چه ویژگی‌هایی باشد.

وی ادامه داد: همچنین می‌توان گفت که دعای عرفه نوعی امام‌شناسی نیز دربردارد؛ چرا که در مسیر سلوک عرفانی، اخلاقی و معنوی، وجود امام به ‌عنوان الگو و راهنما امری ضروری است. تمامی این مضامین ناب عرفانی در این دعای ملکوتی متجلّی است. عرفانی که در مرحله نظری در دعای عرفه بیان شده، در مرحله عمل در قیام عاشورا تجلّی می‌یابد. در واقع عرفان نظری امام حسین(ع)، در قالب دعای عرفه و عرفان عملی ایشان در واقعه کربلا و عاشورا متبلور می‌شود.

این کارشناس دینی گفت: از مضامین والای این دعا می‌توان به عبارت «إلهی ماذا وجد من فقدک، و ما الذی فقد من وجدک» اشاره کرد؛ یعنی «خدایا! آن‌که تو را ندارد، چه دارد؟ و آن‌که تو را دارد، چه ندارد؟» این سخن بیانگر اوج توحید در عرفان اسلامی است؛ هرکه خدا را دارد، همه چیز دارد و هرکه خدا را ندارد، هیچ ندارد.

شریعتی‌تبار افزود: در بخش دیگری از دعا می‌فرماید «إلهی أنت الذی أزَلتَ الأغیار عن قلوب أحبّائک»، یعنی «خدایا! تویی که اغیار را از دل دوستانت زدودی و دل ایشان را کانون عشق و محبت خویش قرار دادی». در این بیان عرفانی دیده می‌شود که قلوب اولیای الهی جای غیر نیست؛ آنان جز خدا را دوست نمی‌دارند و پیش غیر او سر به خضوع فرود نمی‌آورند.

وی بیان کرد: چنین بینش عرفانی و توحیدی را در کربلا در سخت‌ترین شرایط نیز می‌بینیم. وقتی طفل شش‌ماهه امام با تیر سه‌شعبه هدف قرار می‌گیرد، حضرت می‌فرمایند«هوّنَ ما نزلَ بی أنّه بعین‌الله، آن‌چه بر من وارد شد، از آن رو برایم قابل تحمّل است که در محضر خداست». یا در واپسین لحظات عاشورا، در مناجاتی، می‌فرمایند «إلهی رضاً برِضاک، خدایا به رضای تو راضی‌ام». این‌ها تجلی عرفانی است که در دعای عرفه بیان شده و در کربلا به منصه ظهور رسیده است.

این کارشناس دینی عنوان کرد: همان‌گونه که اشاره شد، عرفان حقیقی و سلوک معنوی، نیازمند راهنما است. انسانی که قصد دارد وارد وادی سیر و سلوک شود، بدون هدایت و راهنمایی کسی که خود این مسیر را با نور معرفت، اخلاص، علم و عمل طی کرده باشد، در خطر گمراهی است. این راه، راهی است پُر از پیچ‌وخم و بدون چراغ هدایتِ ولیّ خدا، نمی‌توان آن را به سلامت طی کرد.

شریعتی‌تبار گفت: دعای عرفه از زبان امام حسین(ع)است؛ امامی که خود معلم این سیر عرفانی است. در بخش‌هایی از دعا، امام حسین(ع) به ذکر نام پیامبران الهی چون حضرت ابراهیم(ع) و رسول اکرم(ص) می‌پردازد تا ارتباط عرفان، ولایت و امامت را برای ما روشن سازد.

وی در ادامه اضافه کرد: در حدیثی دیگر حضرت می‌فرمایند«ما خلق الله العباد إلا لیعرفوه، خداوند بندگان را نیافرید جز برای آن‌که او را بشناسند» و چون به معرفت الهی دست یافتند، او را خالصانه عبادت می‌کنند و از پرستش غیر خدا بی‌نیاز می‌شوند. این معرفت، سرچشمه آزادگی و رهایی از تعلقات دنیوی و طاغوتی است.

این کارشناس دینی در پاسخ به این سوال که راه رسیدن به این معرفت چیست، عنوان کرد: شناخت امام یکی از راه‌های رسیدن به معرفت است. امامی که «امام زمان» هر دوره‌ای است و اطاعت از او واجب. امام شخصیتی تشریفاتی نیست، بلکه حقیقتی عینی است؛ انسانی که قله‌های عرفان نظری و عملی را پیموده و اکنون آمده است تا دیگران را نیز هدایت کند. دعای عرفه نیز بر همین حقیقت تاکید دارد؛ در قرآن و روایات نیز این ارتباط به‌روشنی دیده می‌شود. ولایت امام و راهبری عارفانه او همان حلقه وصل میان انسان و حقیقت مطلق الهی است.

اعمال عبادی و معنوی روز عرفه

وی اظهار کرد: برای کسانی که در سرزمین عرفات حضور دارند، وقوف در آن سرزمین وظیفه‌ای شرعی و مستحب است در آنجا مشغول دعا، ذکر و مناجات شوند. کسانی که در کربلای معلی هستند نیز در روایات، از جایگاهی ویژه برخوردارند؛ چرا که روایت است که قبل از توجه الهی به زائران بیت‌الله‌الحرام، توجه خداوند به زائران سیدالشهدا(ع) معطوف است.

این کارشناس دینی گفت: در منابعی چون «مفاتیح‌الجنان» اعمال و ادعیه روز عرفه به تفصیل آمده است. آن‌چه بزرگان توصیه کرده‌اند، این است که این روز را باید «محض دعا» قرار داد؛ یعنی تماماً به دعا و مناجات اختصاص داد. حتی درباره روزه مستحب روز عرفه نیز گفته‌اند که اگر موجب ضعف و اختلال در حال دعا شود، مستحب بودن آن منتفی است. بنابراین مهم‌ترین برنامه این روز، دعا و مناجات با خداوند است؛ چه از طریق دعای عرفه امام حسین(ع) و چه از طریق سایر اذکار و ادعیه وارده.

اهمیت دعای عرفه از منظر عرفانی و تربیتی

شریعتی‌تبار افزود: دعا به‌خودی‌خود، چه از منظر محتوا و چه از حیث حقیقت دعا، عاملی قوی برای تربیت انسان است. دعای عرفه افزون بر آن‌که دربردارنده‌ عالی‌ترین معارف توحیدی و عرفانی است، انسان را به اقرار و اعتراف به ضعف، گناهان و نیاز دائمی‌اش به پروردگار وامی‌دارد. از سوی دیگر انسان را متذکر نعمت‌های خدا و عظمت او می‌سازد. چنین مضامینی انسان را از غرور، خودبینی و غفلت دور کرده و او را در مسیر رشد، توبه و تحول تربیتی قرار می‌دهد.

وی تصریح کرد: امام حسین(ع) این دعا را با حالتی خاص، آمیخته با اشک، خشوع و حضور قلب می‌خواندند. در نقل‌هایی آمده است که اشک از چشمان حضرت، همچون دهانه مشک آب بر صورتشان جاری می‌شد. چنین حالی، خود گواهی بر عمق مضامین دعای عرفه و جایگاه تربیتی آن است.

این کارشناس دینی عنوان کرد: در نهایت اگرچه روز عرفه به‌طور رسمی جزء اعیاد اسلامی چون عید قربان، غدیر یا فطر به شمار نمی‌آید، اما برخی بزرگان آن را «عید» قلمداد کرده‌اند؛ چرا که حقیقت عید، بازگشت انسان به هویت الهی خویش است و روز عرفه روز بازگشت به خویشتن، به خدا و به معنویت است.

وی گفت: فراموش نکنیم که روز عرفه، روز شهادت حضرت مسلم بن عقیل نیز هست؛ نماینده‌ی امام حسین(ع) در کوفه، که با خیانت و ترس مردم کوفه غریبانه به شهادت رسید. این واقعه هشداری است برای تمام نسل‌ها که مبادا امام را تنها و بیعت خود را زیر پا بگذارند.

انتهای پیام