رویداد۲۴ | تشبیه بازار سهام ایران به بیتکوین از آنجایی عجیب است که بدانید سال روز ۲۲ می ۲۰۱۰، یک برنامه‌نویس به نام لازلو هانیچ ۱۰ هزار بیت کوین برای دو عدد پیتزا پرداخت کرد. این معامله به عنوان اولین خرید با بیت کوین و به “روز پیتزای بیت کوین” مشهور شد. امروز ارزش هر بیتکوین معادل بیش از ۷۰ هزار دلار آمریکاست.

مجری پادکست Odd Lots بلومبرگ می‌گوید تنها بازاری که نمی‌توانی راحت ردگیریش کنی، بازار سهام ایران است. مخصوصاً بورس تهران.
در همین رابطه ماچِی وویتال، مدیرعامل و مدیر سرمایه‌گذاری شرکت Antelon Capital مستقر در آمستردام، که در زمینه سرمایه‌گذاری در بازار سهام ایران فعالیت می‌کند، گفت‌وگویی اختصاصی با پادکست بلومبرگ داشته و فرصت‌های نهفته، موانع موجود و چشم‌انداز بلندمدت اقتصاد ایران را بررسی کرده است.

به گزارش رویداد۲۴، در بخشی از این گفت‌و‌گو، وویتال با اشاره به جایگاه ایران در اقتصاد جهانی، تأکید کرد که «ایران از نظر جمعیت و وسعت با ترکیه هم‌تراز است، اما اقتصادش در مقایسه با ترکیه حدود پنج برابر کوچک‌تر است.» به گفته او، در صورتی که موانع تحریمی و سیاسی برطرف شود، اقتصاد غیرنفتی ایران می‌تواند به اندازه ترکیه—حدود ۱.۱ تریلیون دلار—رشد کند.

فرصت‌های از دست رفته در سایه تنش‌های ژئوپلتیکی

ویتال با اشاره به جنگ ایران و اسرائیل می‌گوید در هفتهٔ گذشته همه برای ارزیابی بازار سرمایه ایران دچار مشکل بودند، چون اساساً اینترنت قطع بود. من روزی یک‌بار زمانی که سیگنال داشتند، می‌توانستم با تیمم در تهران تماس بگیرم. گاهی واتس‌اپ کار می‌کرد، گاهی تلگرام؛ آن هم شاید روزی یکی دو بار. در این شرایط در بازار اساساً هیچ اتفاقی نمی‌افتاد. بورس باز نشد. 

او بعد از توضیح درباره دشواری‌های فهم بازار سرمایه در ایران و ارتباط با فعالان بازار، ارزش کار شرکت سرمایه‌گذاری Antelon Capital به عنوان معدود شرکت خارجی فعال در بورس ایران را شرح داده و می‌گوید درست همینجاست که معلوم می‌شود چرا به مدیر صندوق دستمزد می‌دهند؛ چون دسترسی به داده‌ها و خودِ بازار دشوار است و بسیاری از سرمایه‌گذاران اصلاً جرأت ورود پیدا نمی‌کنند. مجموعۀ این پیچیدگی‌ها همان ریسک عمیقی است که در ازایش پاداش می‌گیرید. 

به گزارش رویداد۲۴، وویتال توضیح داده که از سال ۲۰۱۶ که برجام امضا شده ارزش بازار سهام ایران تقریبا دو برابر شده، اما در این مدت نوسان‌های خیلی شدیدی داشته و الان بازار سهام ایران بر حسب دلار تقریبا سه برابر پایین‌تر از سطح سال ۲۰۲۰ است. 

او به صعود ناگهانی بازار در سال ۲۰۲۰ در دولت روحانی اشاره کرده و گفته احتمالا این صعود حبابی بوده و الان بازار سه برابر پایین‌تر از ارزش آن زمان است. «دلیل اصلی‌اش هم در دو سال گذشته، فضای روانی بازار بوده. چون سال ۲۰۲۳ در منطقه خیلی خوب شروع شد.»

به گفته وویتال، توافق تاریخی میان عربستان سعودی و ایران که به بازگشایی سفارت‌خانه‌ها در هر دو کشور منجر شد، موجب امیدواری صادرکنندگان ایرانی و سرمایه‌گذاران منطقه‌ای برای گشایش بازار‌های تازه شد. در همین زمان، دولت بایدن نیز در حال مذاکره با دولت پیشین ایران بود و فضای مثبتی شکل گرفته بود.

اما به‌دنبال تحولات غزه و نقش حماس در درگیری‌های اکتبر، این فضا به‌سرعت فرو ریخت. سرمایه‌گذاران از دارایی‌های پرریسک مانند بازار ایران فاصله گرفتند. وویتال می‌گوید «در حالی که سودآوری شرکت‌ها افزایش می‌یافت، بازار سهام افت می‌کرد، و همین باعث شد ارزش‌گذاری‌ها به‌شدت کاهش پیدا کند».

ایران، بزرگترین فرصت در بازار‌های سهام جهانی

از نگاه Antelon Capital، ایران بزرگ‌ترین فرصت پنهان در میان بازار‌های عمومی جهان است. برآورد آنها این است که تولید ناخالص داخلی واقعی ایران، حدود ۲۵۰ میلیارد دلار است، اما در صورت رفع تحریم‌ها و بازگشایی اقتصاد، ظرفیت رشد به ۲.۳ تریلیون دلار نیز می‌رسد—ترکیبی از مقیاس اقتصاد ترکیه و عربستان.

بیشتر بخوانید:

بازار سرمایه ایران در شوک پس از جنگ ۱۲ روزه | از تجربه تاریخی ریزش بازار‌های بورس در جنگ‌ها چه می‌آموزیم؟

وضعیت بانک‌ پاسارگاد، سپه و صرافی نوبیتکس در هاله‌ای از ابهام | چگونه اسرائیل سیستم بانکی کشور را هدف قرار داد؟

سایه موقت جنگ بر سر بورس | در رو‌زهای قرمز بورس چه باید کرد؟

 تفسیر تنها سرمایه‌گذار خارجی بورس تهران از تاثیر جنگ غزه بر بازار سهام ایران

به گزارش رویداد۲۴، وویتال تصریح کرد: «محرک اصلی برای آزادسازی این ظرفیت، توافق سیاسی میان ایران و آمریکاست. تحریم‌ها باید برداشته شود. دو مانع تاریخی—برنامه هسته‌ای و سیاست‌های منطقه‌ای ایران—تا حد زیادی کاهش یافته‌اند و این مسیر را هموارتر کرده‌اند.»

او همچنین اشاره کرد که برخلاف توافق هسته‌ای ضعیف دوره اوباما، این بار هر دو طرف به دنبال توافقی جامع و پایدار هستند که راه را برای حضور سرمایه‌گذاران آمریکایی نیز باز کند.

موانع اجرایی و کنترل سرمایه در بازار سهام ایران

در عین حال، گزارش‌هایی درباره تشدید سرکوب داخلی و محدودیت‌های ارزی در ایران منتشر شده است. وویتال با تأیید وجود این محدودیت‌ها گفت: «کنترل سرمایه برای شهروندان ایرانی همیشه وجود داشته است. به گزارش رویداد۲۴، اما برای سرمایه‌گذاران خارجی، دولت ایران تضمین‌هایی ارائه می‌دهد—مشابه با آنچه برای شرکت‌های بزرگ اروپایی فراهم کرده است.»

او همچنین افزود که شرکت‌هایی از سوئیس، آلمان، فرانسه و ژاپن همچنان در ایران حضور دارند و فعالیت‌های بیست‌ساله خود را حفظ کرده‌اند. از سوی دیگر، برنامه‌هایی نیز برای جذب سرمایه‌گذار خارجی در جریان است؛ از جمله امکان دریافت اقامت پنج‌ساله با سرمایه‌گذاری معادل ۲۰۰ هزار یورو.

فناوری در بازار تهران

در پاسخ به این پرسش که آیا شرکت‌های فناوری در بورس تهران حضور دارند، وویتال گفت: «چند شرکت فعال در حوزه نرم‌افزار‌های سازمانی در بورس هستند. شرکت‌های خصوصی بزرگی مثل اسنپ (معادل ایرانی اوبر) و دیجی‌کالا (مشابه آمازون) نیز برای عرضه اولیه در نوبت هستند.»

به گزارش رویداد۲۴، او این شرکت‌ها را از موفق‌ترین نمونه‌های بازار فناوری ایران توصیف کرد و افزود: «اسنپ در تهران حقوق بیشتری نسبت به اوبر در هر شهر جهان دارد. دیجی‌کالا نیز از بزرگ‌ترین موفقیت‌های تجارت الکترونیک در منطقه است.»

نبود دسترسی آزاد به اطلاعات بازار

یکی از موانع مهم برای سرمایه‌گذاران خارجی، فقدان دسترسی به اطلاعات قابل اتکا و به‌روز از خارج از کشور است. به گزارش رویداد۲۴، به گفته وویتال، «بیشتر داده‌های بورس تهران تنها از طریق IP داخل ایران در دسترس هستند و حتی شاخص بورس به دلار در هیچ سایت بین‌المللی ثبت نمی‌شود.» وی تأکید کرد که شرکت او تنها منبعی است که این اطلاعات را برای سرمایه‌گذاران خارجی فراهم می‌کند.

او برخی دلایل سختی کار در بازار سرمایه ایران را برشمرده و می‌گوید بازار ناکارآمد است، چون عمدتا توسط سرمایه گذاران خرد هدایت می‌شود. از طرفی انتقال و تبدیل ارز با مشکلات زیادی به دلیل عدم اتصال ایران به سوئیفت مواجه است. 

ویتال می‌گوید یک بار در یک فقره انتقال پول که نیاز به دریافت مجوز رسمی از وزیر مربوطه داشته، ۹ ماه معطل شده است.

با این حال او می‌گوید راه‌های در رو را پیدا کرده و زمانی که بورس و بازار ارز مثل زمان جنگ تعطیل می‌شود، نرخ ارز را در چت‌های تلگرامی یا صرافی‌های رمز ارز دنبال می‌کند. 

برای ویتال نوسان ۱۵ درصدی قیمت ارز بعد از حمله اسرائیل جالب بوده. به گزارش رویداد۲۴، او میگوید از اینکه دیده در جنگی که احتمال می‌رفته به یک درگیری جهانی تبدیل شود، قیمت ارز فقط ۱۵ درصد بالا رفته و بعد از آتش بس هم دوباره پایین آمده، تعجب کرده است.

ویتال در پاسخ به این سوال که آیا هیچ شرکت بورسی خسارت دیده یا نه؟ می‌گوید: باور نمی‌کنید که دسترسی به داده‌ها چقدر سخت است. من الان توی صفحهٔ ویکی‌پدیای بورس تهران هستم؛ کسی که این صفحه را به‌روز می‌کند، از سال ۲۰۰۹ تعداد شرکت‌های بورسی را آپدیت نکرده. نمودار بازار هم فقط تا سال ۲۰۱۴ ادامه دارد.

در نهایت، وویتال ضمن اشاره به ظرفیت عظیم بازار سهام ایران و بازدهی پنهان در شرایط بحران، این کشور را به‌عنوان یکی از آخرین فرصت‌های واقعی در بازار‌های نوظهور توصیف کرد—فرصتی که تنها با تغییرات ژئوپولیتیکی بزرگ، فعال خواهد شد.