1

در حالی که بازارهای سهام در ایالات متحده و سراسر جهان عملکرد خوبی دارند و اقتصاد مقاومتی از خود نشان می‌دهد، روند اخراج نیروها همچنان ادامه دارد. با این حال، هنوز هم به‌ندرت دیده می‌شود که شرکت‌ها مستقیماً اخراج‌ها را به هوش مصنوعی نسبت دهند.

IBM و Klarna، نمونه‌هایی کمیاب از شفافیت

IBM یکی از معدود شرکت‌هایی است که در این زمینه شفاف عمل کرده است. مدیرعامل این شرکت در ماه مه در مصاحبه‌ای با وال‌استریت ژورنال اعلام کرد که ۲۰۰ نیروی انسانی در بخش منابع انسانی با چت‌بات‌های هوش مصنوعی جایگزین شدند. البته اضافه کرد که به دلیل سرمایه‌گذاری مجدد در بخش‌های دیگر، تعداد کارکنان کلی شرکت افزایش یافته است.

همچنین، شرکت فین‌تک Klarna با صراحت بیشتری درباره نقش هوش مصنوعی در کوچک‌سازی نیروی کار خود صحبت کرده است. مدیرعامل این شرکت، سباستین سی‌میتاکوفسکی، در گفتگو با CNBC گفت: «واقعیت این است که تعداد کارکنان شرکت از حدود ۵ هزار نفر به کمتر از ۳ هزار نفر رسیده. اگر در لینکدین بررسی کنید، متوجه این کاهش خواهید شد.»

پنهان‌کاری شرکت‌ها پشت واژه‌های مبهم

استفاده از عباراتی مانند «تغییر ساختاری» به‌جای «هوش مصنوعی»

با اینکه موارد IBM و Klarna شفاف به نظر می‌رسند، اما بیشتر شرکت‌ها این تغییرات را با عباراتی مانند «تجدید ساختار» یا «بهینه‌سازی فرآیند» می‌پوشانند، عباراتی که در واقع پرده‌ای برای نقش هوش مصنوعی هستند.

کریستین اینج، استاد توسعه حرفه‌ای در دانشگاه هاروارد می‌گوید: «به احتمال زیاد، آنچه که می‌بینیم تغییر نیروی کار با محوریت هوش مصنوعی است، اما این موضوع به‌صورت علنی پذیرفته نمی‌شود. شرکت‌های کمی جرأت دارند بگویند که انسان‌ها را با هوش مصنوعی جایگزین می‌کنند، اما واقعیت همین است.»

جیسون لورنت، مدیر اجرایی AtWork Group نیز معتقد است: «بسیاری از شرکت‌ها از این‌گونه اصطلاحات به‌عنوان سپر دفاعی استفاده می‌کنند.» به گفته او، اغلب این شرکت‌ها اخراج‌ها را به‌عنوان بخشی از یک استراتژی عملیاتی گسترده‌تر جلوه می‌دهند، نه نتیجه مستقیم استفاده از هوش مصنوعی.

اخراج‌ها، به‌رغم سلامت مالی شرکت‌ها

کندیس اسکاربرو، مدیر مهندسی نرم‌افزار و امنیت سایبری در Parsons Corporation، اشاره می‌کند که این اخراج‌ها، حتی در شرایطی که صورت‌های مالی قوی هستند، اتفاق می‌افتند: «این موارد با شروع به‌کار سیستم‌های هوش مصنوعی همزمان است. به این معنی که، اخراج‌ها پس از راه‌اندازی ابزارهای هوش مصنوعی انجام می‌شوند.»

او همچنین می‌گوید که استفاده از اصطلاحات مبهمی چون «تغییر ساختاری» یا «تمرکز بر بهره‌وری» باعث می‌شود که شرکت‌ها تغییرات را با زبانی بی‌طرف و استراتژیک جلوه دهند، در حالی که در اصل، جایگزینی نیروی انسانی با نرم‌افزار است.

مناطق حساس: منابع انسانی، خدمات مشتری، تولید محتوا

بیشتر اخراج‌ها در بخش‌هایی اتفاق می‌افتند که هوش مصنوعی به‌سرعت در حال رشد است: منابع انسانی، عملیات، تولید محتوا و خدمات مشتری.

کریستین اینج می‌گوید: «سکوت شرکت‌ها در این زمینه، یک استراتژی آگاهانه است. اگر شرکت‌ها به‌صراحت اعلام کنند که اخراج به دلیل هوش مصنوعی است، با واکنش منفی کارکنان، افکار عمومی و حتی دولت مواجه می‌شوند. پس ترجیح می‌دهند در پشت صحنه تغییرات را پیاده‌سازی کنند و در عین حال، روحیه و درک عمومی را مدیریت کنند.»

دلیل اصلی پنهان‌کاری: مدیریت ریسک

یکی دیگر از دلایل این پنهان‌کاری، به‌گفته کارشناسان، مدیریت ریسک است. شرکت‌ها تازه متوجه می‌شوند که پتانسیل هوش مصنوعی را بیش از حد تخمین زده‌اند.

خودکارسازی تا مرز ۹۰٪؛ ولی هنوز نیاز به انسان هست

تیلور گوچر، معاون فروش و بازاریابی در Connext Global می‌گوید: «تقریباً در همه اخراج‌های اخیر که با شعار «بهره‌وری» انجام شده، ردپای هوش مصنوعی وجود دارد، به‌ویژه در بخش خدمات پشتیبانی و مشتری.»

او ادامه می‌دهد: «هوش مصنوعی می‌تواند ۷۰ تا ۹۰ درصد از فرآیندها را خودکار کند، اما آن ۱۰ درصد پایانی همچنان نیازمند قضاوت انسانی است، خصوصاً در کنترل کیفیت، کارهای تفسیری و شرایط استثنایی.»

مدل ترکیبی انسان + هوش مصنوعی؛ تنها راه فعلی

در مراحل اولیه پیاده‌سازی، مدل ترکیبی از انسان و هوش مصنوعی منطقی‌تر به نظر می‌رسد. اما پس از فسخ قراردادها، اغلب شرکت‌ها ترجیح می‌دهند به‌جای بازگرداندن نیروی انسانی در آمریکا، از برون‌سپاری یا استخدام خارجی استفاده کنند.

گوچر توضیح می‌دهد: «وقتی هوش مصنوعی مطابق انتظار عمل نمی‌کند، شرکت‌ها به‌طور بی‌سروصدا برون‌سپاری می‌کنند یا استخدام مجدد را به خارج از کشور منتقل می‌کنند.»

عدم شفافیت در استراتژی منابع انسانی

گوچر همچنین می‌گوید: «شرکت‌ها از واکنش کارکنان، مشتریان و سرمایه‌گذاران نسبت به وعده‌های هوش مصنوعی می‌ترسند. بسیاری از این شرکت‌ها در حالی که publicly از استراتژی‌های هوش مصنوعی حرف می‌زنند، پشت صحنه هنوز به نیروی انسانی، به‌ویژه در کشورهای دیگر، متکی هستند.»

او نتیجه‌گیری می‌کند: «این یک استراتژی ناقص است. رهبران باید شفاف‌تر توضیح دهند که هوش مصنوعی کجا ارزش افزوده ایجاد می‌کند و کجا هنوز انسان ضروری است.»

«هوش مصنوعی هنوز جایگزین کامل انسان نیست»

کریستین اینج نیز با این دیدگاه موافق است: «هوش مصنوعی می‌تواند ۹۰٪ کار را انجام دهد، حتی محتوای تبلیغاتی بهتری تولید کند، اما هنوز به قضاوت انسانی نیاز دارد. آن ۱۰٪ انسان‌محور به این زودی‌ها حذف نخواهد شد. برخی شرکت‌ها ۱۰۰٪ نیروهایشان را اخراج می‌کنند، اما این تصمیم در نهایت به ضررشان تمام خواهد شد.»

وقتی فریلنسرها اولین قربانی شدند

آغاز موج تغییر از فریلنسرها

نخستین گروهی که مستقیماً تحت تأثیر هوش مصنوعی قرار گرفتند، فریلنسرها بودند. این اتفاق از ۲ تا ۳ سال پیش آغاز شد.

اینج توضیح می‌دهد: «معمولاً خیلی صریح به آن‌ها می‌گویند که از این پس از هوش مصنوعی استفاده می‌کنیم.»

به گفته او، مشاغلی مانند نویسندگی محتوا، طراحی گرافیک و ویرایش ویدیو نخستین حوزه‌هایی بودند که تحت تأثیر قرار گرفتند. حالا این موج به کارکنان تمام‌وقت رسیده است.

واکنش‌ها به شفافیت بیش از حد

شفافیت نیز همیشه به نفع شرکت‌ها نیست. برای مثال، مدیرعامل Duolingo در آغاز سال ۲۰۲۵ اعلام کرد که قصد دارد تیم فریلنسرها را با هوش مصنوعی جایگزین کند، اما به دلیل واکنش شدید افکار عمومی، از این تصمیم عقب‌نشینی کرد.

اینج می‌گوید: «بعد از آن تجربه، شرکت‌ها دیگر جرات نمی‌کنند بگویند که اخراج به خاطر هوش مصنوعی است. مردم به‌راحتی با گرفتن کارشان توسط هوش مصنوعی کنار نمی‌آیند.»

آینده: تغییرات بزرگ‌تر در راه است

در حال حاضر بازار کار همچنان نسبتاً پایدار است. اگرچه در نیمه اول سال نشانه‌هایی از کاهش مشاهده شده، اما نرخ بیکاری در آمریکا در ژوئن ۲۰۲۵ به ۴.۱٪ کاهش یافت.

با این حال، اکثر کارشناسان معتقدند که در آینده، تغییرات ناشی از هوش مصنوعی شتاب بیشتری خواهند گرفت.

پیش‌بینی‌ها از آینده شغلی

طبق گزارش آینده اشتغال ۲۰۲۵ مجمع جهانی اقتصاد، ۴۱٪ از کارفرمایان در پنج سال آینده قصد دارند به دلیل هوش مصنوعی، نیروی کار خود را کاهش دهند.

داریو آمودی، مدیرعامل شرکت Anthropic نیز به‌تازگی اعلام کرده که ابزارهای هوش مصنوعی تولیدی مانند Claude می‌توانند نیمی از مشاغل اداری سطح پایین را حذف کنند.

نقطه عطف نزدیک است

به باور کریستین اینج، در آینده نزدیک شرکت‌ها مجبور خواهند شد که درباره نقش هوش مصنوعی در اخراج‌ها صریح‌تر صحبت کنند، اما زمانی که به آن نقطه برسیم، دیگر نیازی به گفتن نخواهد بود؛ چراکه نقش هوش مصنوعی در بازار کار به‌قدری مشهود خواهد شد که انکار آن ممکن نیست.

او می‌گوید: «در آن مرحله دیگر مهم نیست چه می‌گوییم، چون موج بیکاری عظیم خواهد بود و تنها راه باقی‌مانده برای افراد، تطبیق با شرایط است.»