1

پرنده‌نگری زمانی تنها یک سرگرمی آرام و خاص محسوب می‌شد؛ اما امروز به یک پدیده جهانی تبدیل شده است. علاقه‌مندان این حوزه هزاران کیلومتر سفر می‌کنند – حتی به مکان‌های دورافتاده مانند رشته‌کوه‌های آند در کلمبیا – تا تنها یک گونه نادر را ببینند.

در این فرآیند، پرنده‌نگرها با طبیعت ارتباط عمیق‌تری برقرار می‌کنند، با هم‌سفرانشان تعامل دارند و پول زیادی خرج می‌کنند.

پرنده‌نگری؛ موتور محرک اکوتوریسم

امروزه پرنده‌نگری به یکی از موتورهای اصلی اکوتوریسم در مناطق استوایی تبدیل شده است؛ جایی که تنوع گونه‌های پرندگان بی‌نظیر است. با این حال، تحقیقات جدید نشان می‌دهد همه کشورهایی که گونه‌های نادر دارند، نتوانسته‌اند از این فرصت اقتصادی بهره‌مند شوند.

رشد پرنده‌نگری در دهه اخیر

در ده سال گذشته، پرنده‌نگری به شکل چشمگیری رشد کرده است. اپلیکیشن‌هایی مانند eBird این امکان را به کاربران می‌دهند تا مشاهدات خود را ثبت کنند و به یک جامعه جهانی متصل شوند. این اپلیکیشن سالانه میلیون‌ها چک‌لیست از کاربران دریافت می‌کند که گزارش می‌دهند چه پرنده‌هایی را کجا دیده‌اند.

این داده‌ها برای پژوهشگرانی که به دنبال درک الگوهای گردشگری پرنده‌نگری و نقاط رشد آن هستند، بسیار ارزشمند است.

گروهی از دانشمندان دانشگاه کالیفرنیا در سانتاکروز داده‌های eBird را برای ۱۵۵ کشور در بازه زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۲ تحلیل کردند تا بفهمند چه عواملی باعث جذب گردشگران پرنده‌نگر می‌شود و چرا بعضی کشورها بازدید بیشتری دارند.

عوامل تأثیرگذار بر پرنده‌نگری گردشگری

پژوهشگران ابتدا کاربرانی را شناسایی کردند که به احتمال زیاد گردشگر هستند. اگر کاربری بیشتر مشاهدات خود را در یک کشور ثبت کرده بود، اما از کشورهای دیگر نیز گزارش داشت، این موارد به عنوان گردشگری در نظر گرفته شدند.

سپس مدل‌هایی ساختند تا بفهمند کدام عوامل بیشترین تأثیر را بر رشد فعالیت‌های گردشگری دارند. چهار عامل کلیدی بررسی شد:

• تعداد کل گونه‌های پرندگان
• تعداد گونه‌های محدود به یک منطقه کوچک (Endemic Species)
• شاخص توسعه انسانی (HDI) شامل آموزش، سلامت و درآمد
• شاخص جهانی صلح (GPI) برای سنجش امنیت و ثبات کشور

نتیجه شگفت‌انگیز: توسعه مهم‌تر از تعداد پرندگان

نتیجه تحلیل نشان داد که مهم‌ترین عامل، وجود پرنده‌های متنوع نبود، بلکه سطح توسعه کشورها بود. شاخص توسعه انسانی ۴۱.۴٪ از تغییرات گردشگری پرنده‌نگری را توضیح می‌دهد.

• تنوع گونه‌ها در جایگاه دوم با ۲۲.۴٪ قرار گرفت.
• گونه‌های محدود هم اثر داشتند اما کمتر.
• شاخص صلح و امنیت تنها ۱.۴٪ اثر داشت.

این نتایج نشان می‌دهد گردشگران بیشتر به زیرساخت‌ها و خدمات اهمیت می‌دهند تا صرفاً رتبه امنیت در گزارش‌ها.

کلمبیا؛ موفق‌ترین کشور در جذب پرنده‌نگرها

کلمبیا بزرگ‌ترین برنده این مطالعه بود. از سال ۲۰۱۰ فعالیت پرنده‌نگری در این کشور ۴۰ برابر رشد کرده است.

کاستاریکا، مکزیک، اکوادور و پرو نیز عملکرد بسیار خوبی داشتند. اما کشورهایی مانند ونزوئلا، بولیوی، ماداگاسکار، پاپوا گینه‌نو و جمهوری دموکراتیک کنگو رشد بسیار کمی را تجربه کردند؛ در حالی که دارای تنوع پرندگان فوق‌العاده هستند.

عوامل موفقیت کشورهای پیشرو

بخشی از موفقیت کلمبیا به کمپین‌های تبلیغاتی هدفمند آن برمی‌گردد. کاستاریکا سال‌ها روی ایجاد زیرساخت‌ها مانند مسیرهای پرنده‌نگری، برج‌های مشاهده، راهنمایان آموزش‌دیده و گردشگری پایدار سرمایه‌گذاری کرده است.

در مقابل، بسیاری از کشورها نتوانسته‌اند شرایط لازم برای جذب گردشگر را فراهم کنند. عواملی مانند سهولت دریافت ویزا، قیمت پروازها، دیدگاه جهانی نسبت به کشور و میزان اتصال به بازارهای اصلی گردشگری مانند ایالات متحده نیز در این میان نقش دارند.

پرنده‌نگری؛ فرصتی برای توسعه پایدار

پژوهشگران توصیه می‌کنند کشورهایی که پتانسیل بالایی دارند با اقدامات زیر می‌توانند گردشگری پرنده‌نگری را رشد دهند:

• ایجاد مشوق‌های مالیاتی و وام کم‌بهره برای ساخت مسیرها، برج‌های مشاهده و مخفیگاه‌های پرنده‌نگری
• آموزش محلی‌ها در زمینه شناسایی پرندگان و خدمات گردشگری
• حفاظت از زیستگاه‌های پرندگان برای تضمین پایداری اکوتوریسم
• توسعه گردشگری جامعه‌محور با تمرکز بر فعالیت‌های پایدار

پرنده‌نگری؛ پلی بین تنوع زیستی و درآمد پایدار

پرنده‌نگری یک میان‌بر اقتصادی نیست و نیازمند نگاه بلندمدت است. زیستگاه‌های طبیعی در صورت تخریب، سال‌ها طول می‌کشد تا احیا شوند. اما اگر به درستی مدیریت شود، گردشگری مبتنی بر طبیعت می‌تواند نسل‌ها تداوم داشته باشد.

دکتر ناتالیا اوکامپو-پنیولا، نویسنده اصلی این مطالعه، می‌گوید:

«همان‌طور که دیده‌ام گردشگری پرنده‌نگری زندگی مردم کشورم کلمبیا را تغییر داده، امیدوارم سایر کشورهای استوایی نیز بتوانند سرمایه پرنده‌ای شگفت‌انگیز خود را حفظ و معرفی کنند.»

در نهایت، تصمیم‌گیری درباره توسعه گردشگری باید با مشارکت جوامع محلی و بومی انجام شود تا این فعالیت نه‌تنها یک سرگرمی، بلکه ابزاری برای حفاظت از تنوع زیستی و ایجاد درآمد پایدار باشد.

اگر علاقه‌مند به طبیعت و گردشگری پایدار هستید، همین امروز برنامه سفر پرنده‌نگری خود را طراحی کنید و به اقتصاد سبز کمک کنید!