1

انسان‌ها اغلب با مشاهده تعامل میان دو نفر دیگر و سپس تقلید رفتار مناسب در همان موقعیت، یاد می‌گیرند. پژوهش تازه‌ای نشان می‌دهد ماکائوهای گلوی‌آبی نیز چنین قابلیتی دارند.

این توانایی که «تقلید از شخص سوم» (Third-party imitation) نامیده می‌شود، نشان‌دهنده نوعی یادگیری انعطاف‌پذیرتر از تقلید ساده است. چنین یادگیری‌ای بیانگر انتقال دانش اجتماعی بدون آموزش مستقیم است.

چگونه طوطی‌ها یاد می‌گیرند؟

این پژوهش توسط ایشا هالدار در مؤسسه «ماکس پلانک برای هوش زیستی» (MPIB) آلمان انجام شد. او و همکارانش بررسی کردند که آیا طوطی‌ها می‌توانند تنها با تماشای یک هم‌گونه (عضوی از همان گونه) در حال تعامل با انسان، یاد بگیرند یا خیر.

محققان بر «حرکات غیرانتقالی» (intransitive actions) تمرکز داشتند؛ یعنی حرکاتی که هدف مشخصی ندارند، مانند بالا بردن پا یا پف دادن به پرها. این تمرکز سبب می‌شود پرنده تنها خود حرکت را تقلید کند، نه نتیجه یا هدف نهایی آن.

پیش‌تر، آزمایش‌هایی روی سگ‌های خانگی نشان داد که چنین تقلیدی برای حرکات بدون هدف رخ نمی‌دهد. همین تضاد، اهمیت یافته‌های مربوط به ماکائوها را برجسته می‌سازد.

ماکائوها، استادان تقلید

در این پژوهش دو گروه از ماکائوهای گلوی‌آبی حضور داشتند. هیچ‌یک از آنها آموزش قبلی برای تقلید دستوری ندیده بودند. در مجموع، پژوهشگران ۴۶۲ جلسه با ۱۰ آزمایش برگزار کردند که معادل ۴۶۲۰ آزمایش است.

• پرندگان گروه آزمایش، یک ماکائوی آموزش‌دیده را مشاهده می‌کردند که در پاسخ به علامت دست انسان یکی از پنج حرکت زیر را انجام می‌داد: پف دادن به پرها، چرخیدن، تولید صدا، بلند کردن پا یا بال زدن.
• پس از مکث کوتاهی، همان علامت به پرنده مشاهده‌گر داده می‌شد.
• پرندگان گروه کنترل، همان علائم را دریافت می‌کردند اما هیچ پرنده‌ای را در حال اجرای حرکت نمی‌دیدند.

پاداش تنها زمانی داده می‌شد که پرنده حرکت درست را پس از علامت اجرا می‌کرد.

نتیجه نشان داد که پرندگان گروه آزمایش بیشتر و سریع‌تر حرکات را یاد گرفتند و دقت بالاتری داشتند.

تقلید در پرندگان

• پرندگان گروه آزمایش به‌طور میانگین ۴٫۱۶ حرکت را یاد گرفتند، در حالی که گروه کنترل تنها ۲٫۲۰ حرکت را تقلید کرد.
• هیچ پرنده‌ای در گروه کنترل نتوانست حرکت «بال زدن» را به طور کامل بیاموزد، در حالی که مشاهده‌گران آن را به‌عنوان آخرین حرکت یاد گرفتند.
• برخی پرندگان حتی پیش از دریافت علامت یا پاداش، حرکاتی مانند چرخیدن یا تولید صدا را به‌طور خودجوش تقلید کردند.

هالدار می‌گوید:

«یافته‌های ما نشان می‌دهد تقلید از شخص سوم، حتی برای حرکات بدون هدف، در موجوداتی غیر از انسان نیز وجود دارد و این امکان را فراهم می‌آورد که طوطی‌ها به‌سرعت خود را با رفتارهای خاص گروهی و حتی سنت‌های فرهنگی وفق دهند.»

سازگاری با محیط و ارتباط اجتماعی

طوطی‌ها تنها مقلدان صوتی نیستند. بسیاری از گونه‌ها در طول زندگی خود صداهای تازه‌ای می‌آموزند و از آنها در تعاملات اجتماعی پیچیده بهره می‌گیرند.

• در روش «مدل ـ رقیب» (Model Rival Technique)، دو مربی انسانی با یکدیگر تعامل دارند و طوطی‌ها با مشاهده این تعامل، مفاهیم و واژه‌ها را می‌آموزند.
• در طبیعت نیز، گونه‌هایی مانند کونورهای پیشانی‌نارنجی می‌توانند تماس‌های صوتی گله‌ای را تقلید کنند تا پیام خود را دقیقاً به یک عضو خاص برسانند.

پژوهش جدید روی ماکائوها نشان می‌دهد تقلید از تعامل دو موجود، به پرندگان کمک می‌کند تا سریع‌تر خود را با قواعد محلی و روابط اجتماعی جدید هماهنگ کنند.

چرا طوطی‌ها باید سریع یاد بگیرند؟

سگ‌های خانگی در آزمون‌های مشابه نتوانستند حرکات بدون هدف را تقلید کنند. به نظر می‌رسد آنها بیشتر به اشیا یا آموزش مستقیم وابسته‌اند.

اما طوطی‌ها در طبیعت با فشارهای متفاوتی روبه‌رو هستند. تغییر مداوم گروه‌ها و جفت‌ها سبب می‌شود نیاز داشته باشند حرکات دیگران را سریع تقلید کنند تا هماهنگی و ارتباط اجتماعی حفظ شود.

مسیرهای آینده پژوهش

البته این پژوهش محدودیت‌هایی داشت: تعداد پرندگان کم بود و حرکات تنها به پنج مورد محدود می‌شد. بنابراین، پژوهش‌های آینده باید تعداد بیشتری از پرندگان و حرکات متنوع‌تر را بررسی کنند.

مطالعات مرتبط نشان داده‌اند که ماکائوها نوع دیگری از تقلید خودکار نیز دارند. به این معنا که تنها دیدن یک حرکت، احتمال انجام همان حرکت را افزایش می‌دهد حتی اگر مفید نباشد.

پژوهش‌های آینده می‌توانند نقش انگیزه و پاداش را بیشتر بررسی کنند، یا آزمایش‌هایی طراحی کنند که در آن دو پرنده با هم تعامل داشته باشند.

این مسیر پژوهشی می‌تواند توضیح دهد که چگونه سنت‌های اجتماعی در میان پرندگان شکل می‌گیرد و پایدار می‌ماند.

این مطالعه در نشریه Scientific Reports منتشر شده است.

جمع‌بندی

پژوهش‌های تازه نشان می‌دهد ماکائوهای گلوی‌آبی توانایی تقلید از تعامل میان دیگران را دارند؛ قابلیتی که تا پیش از این تنها به انسان نسبت داده می‌شد. این یافته‌ها درک ما از هوش اجتماعی پرندگان را گسترش می‌دهد و می‌تواند سرنخی درباره شکل‌گیری سنت‌های فرهنگی در حیات‌وحش ارائه دهد.

📌 اگر به رفتارشناسی پرندگان و هوش حیوانات علاقه‌مند هستید، این حوزه می‌تواند شما را شگفت‌زده کند. برای آشنایی بیشتر با تازه‌ترین پژوهش‌ها درباره توانایی‌های شناختی طوطی‌ها، مقالات مشابه را دنبال کنید.