1

آواز پرندگان در تالاب‌ها، جنگل‌ها و دشت‌ها تنین می‌اندازد و الگوهای پرنشاطی ایجاد می‌کند. این صداها تنها طبیعت را زنده نگه نمی‌دارند، بلکه نشان می‌دهند پرندگان چگونه اطلاعات را جمع‌آوری و تفسیر می‌کنند. پژوهش‌های تازه نشان می‌دهد معنایی که پرندگان از صداها درک می‌کنند، شاید مهم‌تر از صداهایی باشد که تولید می‌کنند؛ موضوعی که می‌تواند نگاه ما به ریشه‌های زبان انسانی را تغییر دهد.

یادگیری معنایی در پرندگان

این مطالعه جدید توضیح می‌دهد که یادگیری درک صدا در بیشتر گروه‌های اصلی پرندگان دیده می‌شود. این نوع یادگیری رفتار پرندگان را پس از مواجهه با سرنخ‌های اجتماعی یا محیطی تغییر می‌دهد. در گذشته تصور می‌شد تنها چند گونه توان یادگیری درباره صدا را دارند، اما اکنون مشخص شده دست‌کم ۱۷ راسته از پرندگان، معنا و مفهوم صداها را از تجربه می‌آموزند.

این گروه گسترده شامل اردک‌ها، کبوترها، جغدها، پنگوئن‌ها، دارکوب‌ها، طوطی‌ها و بسیاری از گنجشک‌سانان است. برخی گونه‌ها تنها صداهای آشنا را تشخیص می‌دهند، در حالی که برخی دیگر روابط پیچیده را می‌فهمند؛ حتی روابطی که خودشان بخشی از آن نیستند.

«توانایی استخراج اطلاعات از صدا در پرندگان بسیار پیشرفته‌تر از توانایی آنها در رمزگذاری اطلاعات در صدا است.»

چگونه پرندگان به صداها واکنش نشان می‌دهند

بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد مرغ‌های دریایی جفت خود را با دقت شگفت‌آور تشخیص می‌دهند. اردک‌ها و بلدرچین‌ها از دوران نخستین زندگی، تماس‌های والدین را یاد می‌گیرند. جوجه‌ها نیز از الگوهای صوتی خاص برای پیدا شدن در کلونی‌های بزرگ استفاده می‌کنند.

پنگوئن‌ها حافظه صوتی بسیار دقیقی دارند و می‌توانند جفت یا فرزند خود را در میان هزاران پرنده دیگر بیابند. گنجشک‌سانان نمونه‌های متنوع‌تری ارائه می‌دهند؛ آنها می‌توانند همسایه‌ها را تشخیص دهند، اتحادهای اجتماعی را دنبال کنند و حتی به درگیری رقیبان گوش دهند.

برخی گونه‌ها آگاهی مرتبه‌سوم دارند. برای نمونه، دارکوب بلوطی می‌تواند بداند چه کسی عضو کدام گروه است، چه کسی قبلاً عضو بوده و کدام افراد با هم تعامل دارند.

بسیاری از پرندگان هشدارهای صوتی دیگر گونه‌ها را یاد می‌گیرند. برای مثال پری‌رخ‌پران و سایر گنجشک‌سانان می‌توانند معنی صداهای کاملاً جدید را وقتی با خطر همراه می‌شود، بفهمند.

محدودیت‌های یادگیری کاربردی

یادگیری کاربردی، یعنی تغییر دادن زمان یا دلیل تولید صدا، در طبیعت بسیار نادر است. هرچند پرندگان در محیط آزمایشگاهی می‌توانند با آموزش صداهای خود را تطبیق دهند، اما رخدادهای طبیعی آن محدود است.

• برخی پرندگان آبزی و گنجشک‌سانان برای جلوگیری از تداخل، زمان‌بندی تماس‌ها را تنظیم می‌کنند.
• فنچ‌های گورخری هنگام مزاحمت صوتی، زمان تماس خود را تغییر می‌دهند.
• نر و ماده ورتان‌ها در آمریکای مرکزی هنگام تشکیل جفت‌های جدید، قواعد سازآوایی خود را بازتنظیم می‌کنند.
• طوطی‌ها در تمرین‌های شنیداری و دیداری می‌توانند صداهای خاص تولید کنند و طوطی خاکستری آفریقایی بیشترین انعطاف در استفاده از صدا را نشان می‌دهد.

با این حال این توانایی‌ها در طبیعت بسیار کمیاب هستند.

چگونه مغز پرندگان صدا را پردازش می‌کند

پژوهش‌ها نشان می‌دهد یادگیری درک صدا همیشه به استدلال پیچیده نیاز ندارد. بسیاری از پرندگان، تنها صداهای تکرارشده را با افراد یا رویدادهای آشنا مرتبط می‌کنند؛ مانند تماس‌های جفت، والدین یا جوجه‌ها.

اما در موارد پیشرفته‌تر، پرندگان می‌توانند با ترکیب تجربه مستقیم و مشاهده تعامل‌ها، جایگاه اجتماعی را تشخیص دهند. برخی گونه‌ها نقشه ذهنی از اعضای گروه می‌سازند؛ حتی از افراد ناشناخته‌ای که هرگز به‌طور مستقیم با آنها روبه‌رو نمی‌شوند. این توانایی‌ها مشابه رفتار نخستی‌ها است.

یادگیری کاربردی همچنان محدود است. احتمالاً به برنامه‌ریزی ذهنی بیشتری نیاز دارد یا مزایای بقایی کمتری برای پرندگان دارد. افزون بر این، بسیاری از الگوهای کاربردی بدون یادگیری ایجاد می‌شوند؛ مانند چرخش میان الگوهای مختلف آواز یا سیستم‌های هشدار ساده که بدون آموزش جدید نیز درست کار می‌کنند.

پیوندهای رفتار پرندگان با زبان انسان

پرسش کلیدی این است که این یافته‌ها چه ارتباطی با زبان انسان دارند. احتمالاً زبان با گسترش توانایی درک معنا آغاز شده است. انسان‌های اولیه شاید ابتدا برای صداها معنا قائل می‌شدند و بعدها توانایی تولید صداهای جدید را کسب کردند. ساختارهای نحوی نیز ممکن است بعدتر پدید آمده باشند.

پرندگان نیز الگوی مشابهی دارند. بسیاری از آنها معنای صدا را یاد می‌گیرند، اما تعداد کمی توان یادگیری الگوهای تازه در تولید صدا را دارند، و تعداد بسیار کمتری می‌توانند صداهای آموخته‌شده را در رشته‌های ساختاریافته ترکیب کنند.

این مطالعه نشان می‌دهد یادگیری معنا از صدا، توانایی کهن‌تری است و در مراحل اولیه تکامل پرندگان شکل گرفته، اما یادگیری کاربردی بعدها و به‌طور پراکنده در برخی گونه‌ها ظاهر شده است. این تفاوت نشان می‌دهد درک صداها ممکن است پایه‌گذار شکل‌گیری زبان انسان بوده باشد.

تماس‌ها و آوازهای پرندگان بیش از آنچه پیش‌تر تصور می‌شد، حامل معنا هستند. توانایی آنها در درک صدا می‌تواند سرنخ‌های ارزشمندی درباره چگونگی شکل‌گیری معنا در تاریخ تکامل ما ارائه دهد.

این پژوهش در مجله The Quarterly Review of Biology منتشر شده است.

جمع‌بندی

پرندگان معنا را از صدا می‌آموزند و این توانایی می‌تواند سرنخی از خاستگاه زبان انسان باشد.

اگر این موضوع برای شما جذاب بود، دیدگاه خود را زیر همین مقاله بنویسید و آن را با دوستان علاقه‌مند به رفتار پرندگان به اشتراک بگذارید.