رویداد۲۴| نمایندگان مجلس شورای اسلامی با تشکیل «سازمان ملی هوش مصنوعی» موافقت کردند؛ نهادی که به‌منظور ساماندهی و توسعه زیست‌بوم هوش مصنوعی در کشور طراحی شده است. این تصمیم در حالی اتخاذ می‌شود که کشور‌های مختلف جهان در حال بازتعریف نقش هوش مصنوعی در حکمرانی و سیاست‌گذاری‌های ملی خود هستند.

نقش هوش مصنوعی در حکمرانی جهانی

در سطح بین‌المللی، هوش مصنوعی به‌عنوان ابزاری برای بهبود فرآیند‌های حکمرانی و تصمیم‌گیری‌های دولتی مورد توجه قرار گرفته است. مثلا در آمریکا، حکمرانی هوش مصنوعی با ترکیب سیاست‌های ملی و محلی، به‌ویژه در حوزه‌های امنیت ملی و توسعه اقتصادی، به‌طور سیستماتیک پیگیری می‌شود. در اروپا نیز، اتحادیه اروپا با تدوین مقرراتی همچون «قانون هوش مصنوعی»، تلاش دارد تا استفاده ایمن و اخلاقی از این فناوری را تضمین کند.

در آسیا، کشور‌هایی مانند چین و هند نیز با رویکرد‌های متفاوت، در حال توسعه سیاست‌های ملی برای بهره‌برداری از هوش مصنوعی در بخش‌های مختلف حکمرانی هستند.

سازمان ملی هوش مصنوعی ایران: مأموریت و چالش‌ها

سازمان ملی هوش مصنوعی ایران به‌عنوان یک «سازمان مستقل» زیر نظر رئیس‌جمهور تأسیس شده و اساسنامه آن پس از تدوین، به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی خواهد رسید.

هدف این سازمان، ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه هوش مصنوعی، از جمله «مزرعه پردازشی»، «الگو‌های نرم‌افزاری» و «داده‌های آماده به کار» است.

با این حال، برخی کارشناسان بر لزوم «هماهنگی سیاستی» به‌جای ایجاد نهاد‌های جدید تأکید دارند. آنها معتقدند که دولت باید از «نگاه فنی صرف» به هوش مصنوعی فاصله بگیرد و آن را به‌عنوان ابزار حکمرانی نوین ببیند؛ ابزاری که می‌تواند فرایند تصمیم‌گیری، پیش‌بینی بحران‌ها، تخصیص منابع و حتی مبارزه با فساد را متحول کند.

چشم‌انداز حکمرانی هوش مصنوعی در ایران

طرح ملی هوش مصنوعی ایران، اگرچه در ظاهر یک سند فناورانه است، اما در واقع بازتابی از مواجهه کشور با آینده حکمرانی دیجیتال است. آینده‌ای که در آن، هوش مصنوعی نه‌فقط یک ابزار، بلکه یک سازوکار جدید برای تصمیم‌سازی، توزیع قدرت و حتی بازتعریف رابطه مردم و دولت خواهد بود.

در این راستا، شورای راهبری هوش مصنوعی قرار است در سه سطح «سیاست‌گذاری کلان و تعیین اولویت‌های ملی»، «تصویب نقشه‌راه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی دستگاه‌ها» و «نظارت بر اجرای سیاست‌ها» فعالیت کند.

نقد‌ها و چالش‌ها

تشکیل سازمان ملی هوش مصنوعی در ادامه تشکیل شورای حکمرانی ملی هوش مصنوعی در ۲۳ مهر است و بخشی از برنامه چند مرحله‌ای جمهوری اسلامی برای گسترش فناوری‌های هوشمند در صنایع و بخش‌های دولتی به شمار می‌رود. با این حال کارشناسان می‌گویند که تحریم‌ها، کمبود سرمایه‌گذاری و فرار استعداد‌ها چالش‌های جدی پیش روی این نهاد جدید خواهد بود.

برخی منتقدان به «موازی‌کاری نهادی» در حوزه هوش مصنوعی اشاره دارند و بر لزوم «هماهنگی سیاستی» تأکید می‌کنند. آنها معتقدند که ایجاد نهاد‌های متعدد می‌تواند به پراکندگی منابع و تلاش‌ها منجر شود و از اثربخشی سیاست‌ها بکاهد.

تشکیل سازمان ملی هوش مصنوعی ایران، گامی مهم در راستای توسعه حکمرانی دیجیتال و بهره‌برداری از ظرفیت‌های هوش مصنوعی در کشور است. با این حال، موفقیت این سازمان نیازمند «هماهنگی سیاستی»، «شفافیت در تصمیم‌گیری‌ها» و «مشارکت فعال تمامی ذینفعان» است. در غیر این صورت، ممکن است با چالش‌هایی همچون «موازی‌کاری»، «هدررفت منابع» و «کاهش اثربخشی سیاست‌ها» مواجه شویم.