رویداد۲۴| روزنامه جوان با اشاره به اینکه غفلت نهاد‌ها و کم‌توجهی به سواد دیجیتال می‌تواند استقلال فناورانه، امنیت اطلاعات و خودِ مفهوم «علم» و «انسانیت» را به مخاطره اندازد، از نگرانی‌هایش درباره توسعه فناوری‌هایی مثل «اینترنت نامرئی»، ماهواره‌های استارلینک و هوش مصنوعی می‌گوید.

مطلب روزنامه جوان با تصویری هشداردهنده آغاز می‌شود: «سه غول بزرگ پشت دیوار ما ایستاده‌اند، شاید هم بیشتر، شاید هم این سوی دیوار باشند. سه غول ترسناک، شاید هم مهربان.»

نویسنده نام این سه غول را «اینترنت نامرئی، ماهواره‌های استارلینک و هوش‌مصنوعی» ذکر می‌کند و می‌گوید آنچه از زبان مسئولان می‌شنویم «نشانی از بیداری» ندارد.

اینترنت نامرئی: لایه پنهان وب و تهدید اعتماد

مطالعه متن نشان می‌دهد نویسنده «اینترنت نامرئی» را به‌مثابه بخشی از وب می‌بیند که، چون «بخش زیرین کوه یخ» از دید موتور‌های جست‌و‌جو و نظارت عمومی پنهان است. او صراحتاً بخش‌هایی از متن را به توضیح می‌نویسد: «اینترنت نامرئی چند لایه دارد. یک لایه، «وب عمیق» (Deep Web) است… وب تاریک (Dark Web) ترسناک است.»

در ادامه فهرست‌وار تهدیدات را برمی‌شمارد: تجارت غیرقانونی، بازار‌های خرید و فروش داده، پولشویی، انتشار اخبار جعلی و عملیات تأثیرگذاری که «تشخیص صدق را از کذب برای شهروندان عادی غیرممکن می‌کند». نتیجه‌گیری او هشدار نسبت به «بحران اعتماد به فضای وب» و «فروپاشی توافق بر سر واقعیت‌های اساسی» است.

استارلینک: پوشش جهانی یا وابستگی راهبردی؟

در بخش مربوط به پروژه ایلان ماسک نویسنده به نقل قولی اشاره می‌کند که اهمیت موضوع را نشان می‌دهد: «تا دو سال دیگر، تلفن شما مستقیماً به ماهواره‌های استارلینک وصل خواهد شد. بدون اپراتور، بدون سیم‌کارت، بدون منطقه کور!»

او می‌پرسد اگر مردم و دولت‌ها به شبکه‌ای خارجی و فرامرزی وابسته شوند، «توان دولت‌ها برای نظارت یا حفاظت از داده‌ها به صفر نزدیک می‌شود» و اشاره می‌کند که در شرایط تنش سیاسی یا تحریم «شرکت صاحب ماهواره می‌تواند دسترسی را محدود یا قطع کند». همچنین به پیامد‌های اقتصادی و ساختاری برای اپراتور‌های داخلی و زیرساخت‌های ملی پرداخته شده است.

هوش مصنوعی: زیربنای تمدن یا تمرکز‌زدایی معرفت؟

نویسنده تأکید دارد که هوش مصنوعی دیگر صرفاً ابزار نیست بلکه «زیربنای تمدن دیجیتال» درحال شکل‌گیری است و یادآور می‌شود چگونه دانش و آموزش متأثر شده‌اند — از پاسخ‌های فوری دانش‌آموزان در کلاس‌های مجازی تا خطر «فاصله طبقاتی معرفتی»:

«هوش مصنوعی به‌جای یک «دانش عمومی»، تبدیل به «سرمایه خصوصی» می‌شود و عدالت دانشی و حتی معرفتی در جهان آسیب می‌بیند.»

او هشدار می‌دهد که دانشگاه‌ها و نظام آموزش رسمی کشور هنوز خود را بازتعریف نکرده‌اند و در نتیجه تولید علمی و توان انتقادی جامعه در معرض فرسایش قرار دارد.

نتیجه‌گیری و نسخه پیشنهادی

نویسنده ضمن اذعان به این‌که «هوش مصنوعی را نمی‌توان متوقف کرد»، بر لزوم «هدایت آگاهانه» تأکید می‌کند: قوانین اخلاقی و شفافیت الگوریتمی، ارتقای سواد دیجیتال، تقویت زیرساخت‌های ملی و تلاش برای استقلال فناورانه.

نویسنده «جوان» در پایان می‌نویسد: «می‌دانم این‌توصیه‌ها در شرایط فعلی ما که به قول تکراری رئیس‌جمهور «روی گنج خوابیده‌ایم، اما گرفتار یک میلیارد دلار هستیم»، خواب و رؤیاست، اما باید از خواب بیدار شویم. این سه غول روی دیوار‌های شهر رسیده‌اند. ترسناکند، اما اگر علی‌بابای دانش خود را به کار بگیریم، می‌توانیم آنها را در چراغ جادو به کنترل درآوریم. دانش آن، اما در اختیار مدیران سفارشی و رانتی نیست.»