جوان آنلاین: سفر رئیس‌جمهور به تاجیکستان و روسیه در شرایطی در سه روز گذشته انجام شد که تعمیق همکاری‌های تهران با دوشنبه و مسکو با امضای توافق‌نامه‌های اقتصادی مورد توجه قرار گرفت. واقعیت آن است که به رغم اشتراکات قابل توجه سیاسی و امنیتی با دو کشور به خصوص با روسیه، میزان تجارت با این کشور‌ها قابل قبول نیست و بر این اساس تقویت روابط اقتصادی می‌تواند برگ برنده‌ای برای کشورمان باشد، از این رو عمده توافق‌نامه‌های اخیر در سفر سه روزه مسعود پزشکیان و هیئت‌همراه، حول محور‌های اقتصادی بود. 

اگرچه حجم مبادلات تجاری میان ایران و تاجیکستان در سال گذشته با رشد چشمگیری به ۲۷۰میلیون دلار افزایش یافت، اما این میزان با ظرفیت‌های موجود همچنان فاصله زیادی دارد. بر این اساس هدف‌گذاری تجارت یک‌میلیارددلاری ایران و تاجیکستان از مواردی بود که در این سفر مورد تأکید طرفین قرار گرفت و پس از پایان مذاکرات مشترک هیئت‌های دو کشور، مقامات عالی ایران و تاجیکستان در حضور پزشکیان و امامعلی رحمان ۲۳سند و یادداشت تفاهم همکاری را امضا کردند و بیانیه مشترکی نیز از سوی رؤسای جمهور به امضا رسید.

عمده این ۲۳ سند در حوزه‌های اقتصادی از جمله در زمینه توسعه حمل و نقل، همکاری‌های آموزشی در حوزه گمرک، استاندارد، امنیت غذایی، آمار، امور بایگانی و اسناد، فناوری دیجیتال، کشاورزی، همکاری‌های نوآورانه صنعتی، نمایشگاهی و ارتباطات است. 

 موافقت‌نامه تجارت ترجیحی بین ایران و تاجیکستان 

عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو که از همراهان رئیس‌جمهور در سفر به تاجیکستان بود، درباره برنامه‌های دولت چهاردهم در زمینه توسعه روابط با این کشور دوست و همسایه گفت: استراتژی و راهبرد اصلی دولت چهاردهم، گسترش روابط با کشور‌های منطقه است و در این میان، کشور تاجیکستان به دلیل روابط و اشتراکات ویژه، در اولویت قرار دارد. 

وزیر نیرو افزود: مقدمه موافقت‌نامه تجارت ترجیحی بین ایران و تاجیکستان فراهم شده و گفت‌و‌گو‌های مثبت و سازنده‌ای نیز میان رؤسای جمهور دو کشور صورت گرفته است که این اقدام‌ها می‌تواند به تسهیل زمینه‌های گمرکی و آماده‌سازی شرایط برای تسریع در حرکت‌های اقتصادی و تجاری کمک کند. 

وی ادامه داد: زمینه‌ها برای توسعه همکاری‌های فنی و مهندسی میان دو کشور فراهم است و تجربه همکاری‌های موفق گذشته، اعتماد طرف تاجیکستانی را نسبت به توانمندی‌های ایران تقویت کرده است. 

وزیر نیرو تأکید کرد: با این اقدام‌ها، شرایط برای افزایش تعاملات دو کشور و گسترش همکاری‌های اقتصادی، تجاری و فنی به شکلی مطلوب فراهم شده است. 

 درخواست تاجیکستان برای سرمایه‌گذاری در‌آب و برق

علی‌آبادی همچنین در حاشیه همایش تجاری سرمایه‌گذاری و گردشگری ایران و تاجیکستان نیز گفت: یکی از مهم‌ترین جلوه‌های حضور موفق ایران در تاجیکستان، مشارکت شرکت‌های مهندسی ایرانی در پروژه‌های مهمی، چون سنگ‌توده ۲ و راغون بوده است که این همکاری‌ها می‌تواند الگویی برای سایر حوزه‌ها باشد. 

وزیر نیرو همچنین در جریان جلسات کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و تاجیکستان از شرکت‌های ایرانی برای سرمایه‌گذاری و حضور گسترده‌تر در پروژه‌های زیرساختی و انرژی تاجیکستان دعوت به عمل آورد و اظهار داشت: دولت تلاش خواهد کرد بستر‌های لازم برای صدور خدمات فنی‌ومهندسی ایران به تاجیکستان را تسهیل کند. 

وی بر لزوم استفاده از ظرفیت‌های دو کشور برای گسترش همکاری‌ها تأکید کرد و یادآور شد: تاجیکستان با منابع غنی آبی و ظرفیت‌های فراوان، فرصت‌های بی‌نظیری را برای توسعه انرژی نو فراهم کرده است و حضور شرکت‌های ایرانی می‌تواند در تقویت این ظرفیت‌ها نقش بسزایی داشته باشد. 

در این همایش دلیر جمعه، وزیر انرژی و ذخایر آبی تاجیکستان نیز بر لزوم توسعه همکاری‌ها میان ایران و تاجیکستان تأکید کرد و اظهار داشت: از شرکت‌های ایرانی به ویژه شرکت‌های فعال در صنعت آب و برق برای حضور و سرمایه‌گذاری در تاجیکستان استقبال می‌کنیم. 

 وزیر اقتصاد تاجیکستان: ایران باید اولین شریک تجاری ما باشد

وزیر توسعه اقتصاد و تجارت تاجیکستان نیز در نشست با رئیس اتاق ایران از تلاش دولت تاجیکستان برای ارتقای رتبه ایران از هفتم به اول به عنوان شریک تجاری این کشور صحبت کرد و گفت: اسناد و تفاهم‌نامه‌های متعددی بین دولت تاجیکستان و ایران در دولت سیزدهم به امضا رسیده است. ضمن لزوم اجرایی‌شدن این تفاهم‌نامه‌ها، در سال ۲۰۲۴ تجارت بین ایران و تاجیکستان برابر با ۳۸۷ میلیون دلار بوده که شش برابر افزایش داشته است، اما این افزایش شش برابری، رقم قابل توجهی نیست. 

ذوقی‌ذوقی‌زاده خواستار تدوین نقشه عمل بلندمدت برای توسعه مناسبات بین دو کشور شد و گفت: نیم‌میلیون دلار سطح سرمایه‌گذاری مشترک ایران و تاجیکستان در سال گذشته بوده است که با ظرفیت‌های موجود هماهنگ نیست. 

وی با بیان اینکه قرار است ۲۰ سند همکاری با حضور رئیس‌جمهور ایران در دوشنبه به امضا برسد، تأکید کرد: برنامه‌ریزی برای اعزام یک هیئت تجاری به ایران انجام شده و برای انعقاد موافقت‌نامه‌های مشترک، این سفر مهم است. باید ظرفیت‌ها را بشناسیم و در بخش تجارت و سرمایه‌گذاری به‌کار بگیریم. 

وزیر توسعه اقتصاد و تجارت تاجیکستان ظرفیت‌های ایران در تولید انواع دارو، سنگ‌های تزئینی و میلگرد را مورد توجه قرار داد و افزود: تاجیکستان به محصولات متنوعی نیاز دارد که تولیدات ایرانی در این بخش‌ها با کیفیت قابل قبولی صورت می‌گیرد. در بسیاری از این بخش‌ها می‌توانیم وارد سرمایه‌گذاری مشترک شویم. 

او یادآور شد: دولت تاجیکستان علاقه‌مند است ایران از رتبه هفتم به رتبه اول به عنوان شریک تجاری تاجیکستان تبدیل شود. امیدواریم این صحبت‌ها و توافقاتی که با حضور رئیس‌جمهور ایران انجام می‌شود، چنین هدفی را میسر کند. 

 «تعرفه‌های ترجیحی» راه ارتقای تجارت ایران با تاجیکستان

در جریان دیدار و گفت‌وگوی تجار ایرانی و تاجیکستانی، ۱۳سند همکاری بین فعالان اقتصادی دو کشور امضا شد. صمد حسن‌زاده، رئیس اتاق ایران با اشاره به این اسناد همکاری گفت: دو کشور می‌توانند در بخش صادرات، واردات و سرمایه‌گذاری همکاری‌های خود را افزایش دهند. 

وی خاطرنشان کرد: در این هیئت تعداد قابل توجهی از فعالان اقتصادی از اتاق‌های سراسر کشور حضور دارند. 

رئیس اتاق ایران همچنین نگاهی به توانمندی‌های ایران که می‌تواند به همکاری‌های تجاری و اقتصادی مشترک با تاجیکستان منجر شود، داشت و افزود: تکنولوژی داروسازی ایران در ارتباط با کشور‌های اروپایی رشد کرده است. از طرفی ظرفیت‌های خوبی در حوزه خدمات فنی و مهندسی و طراحی داریم. همکاری در بخش گردشگری سلامت نیز امکانپذیر است. تولید و صادرات کاشی و سرامیک، شیشه، فولاد و محصولاتی از این دست، جزو ظرفیت‌های ایران به شمار می‌رود. از سوی دیگر، آمادگی نوسازی و بازسازی صنعت آسانسور تاجیکستان به همت چندین شرکت بزرگ ایرانی را داریم. 

حسن‌زاده از امکان انتقال روان پول، تسهیل حمل‌ونقل و بیمه سرمایه‌گذاری سخن گفت و تأکید کرد: اتاق ایران آمادگی هرگونه همکاری در مسیر توسعه تجارت و سرمایه‌گذاری مشترک با تجار و فعالان اقتصادی تاجیکستان را دارد. 

وی همچنین با اشاره به مزیت این کشور با توجه به وجود پنج منطقه آزاد تجاری برای بازرگانان ایرانی گفت: باید در برخی رشته‌های صنعتی، تعرفه‌های ترجیحی بین دو کشور ایجاد شود. ایجاد تعرفه ترجیحی در زمینه محصولاتی نظیر پنبه و پوشاک می‌تواند مؤثر باشد. 

رئیس اتاق ایران برای تقویت صادرات ایران به تاجیکستان پیشنهاد داد تجار تاجیکی کالا‌های ایرانی را به‌صورت اعتباری خرید کنند. 

صمد حسن‌زاده دراین‌باره گفت: در بیشتر صنایع به‌خصوص صنایع غذایی، مصالح ساختمانی، فولاد، شیشه، کاشی و سرامیک، در و پنجره و کابینت فرصت‌های بسیار خوبی داریم و این امکان وجود دارد که به صورت اعتباری برای صادرات با ضمانت‌نامه‌های بانکی به‌مدت شش ماه در اختیار بازرگانان تاجیکستان قرار دهیم. 

 فرصت پیش روی تجارت ایران با تاجیکستان 

روابط تجاری میان ایران و تاجیکستان بر پایه اشتراکات فرهنگی، تاریخی و زبانی استوار و از ظرفیت بالایی برای توسعه برخوردار است. 

تاجیکستان به عنوان کشوری در آسیای مرکزی با منابع غنی معدنی و نیاز‌های اقتصادی متنوع، یکی از بازار‌های بالقوه برای محصولات ایرانی محسوب می‌شود. 

طی سال‌های اخیر، ایران به تاجیکستان کالا‌هایی از قبیل نفت پالایش‌شده، ورق‌های پلاستیکی خام، پلیمر‌های اتیلن، مواد شوینده، سرامیک بدون لعاب، کیف‌های بسته‌بندی، بلوک‌های آهنی، پلیمر‌های پروپیلن، مواد غذایی آماده، درپوش‌های پلاستیکی، انواع پلی‌اتیلن، دستگاه‌های پردازش سنگ، طناب و ریسمان، سایر محصولات پلاستیکی، آجیل، ماشین‌آلات آماده‌سازی خاک، چای، لوله‌های کوچک آهنی، آسفالت، ظروف تزئینی و فرش صادر کرده است. 

علاوه بر این اقلام، فرصت‌هایی برای صادرات محصولات دیگری از ایران به تاجیکستان وجود دارد که می‌توانند نقشی مؤثر در گسترش روابط تجاری میان دو کشور ایفا کنند. 

 از افزایش همکاری‌های پولی و بانکی تا رفع موانع صادرات مواد غذایی

روسیه دومین مقصد سفر رئیس‌جمهور طی سه روز گذشته بوده است. تقویت مناسبات اقتصادی یکی از موارد مهمی است که در این سفر مورد توجه قرار گرفت. 

تجارت با این کشور همانند بسیاری دیگر از کشور‌های همسایه از نمره قابل قبولی برخوردار نیست. بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان تجارت ایران و روسیه در بهترین حالت در سال‌های اخیر به حدود ۷/۲ میلیارد دلار رسیده است، این در حالی است که دو کشور اشتراکات و همکاری‌های زیادی را در حوزه سیاسی و امنیتی با هم دارند. کشور‌هایی همچون ترکیه، امارات و هند از فرصت روابط اقتصادی روسیه، به‌ویژه پس از آغاز جنگ اوکراین استفاده کرده و مبادلات خود را با روسیه افزایش داده‌اند. 

براساس آمارها، میزان روابط این کشور‌ها با روسیه بسیار بیشتر از میزان مبادلات اقتصادی ایران و روسیه است.

بر این اساس موضوعات اقتصادی از جمله افزایش همکاری‌های پولی و بانکی و عملیاتی‌شدن بخش‌های دیگر سند اقدام مشترک بانکی میان دو کشور ایران و روسیه در راستای تحریم‌زدایی و دلارزدایی از مواردی است که در این سفر مورد تأکید قرار گرفت. 

یکی دیگر از محور‌های مورد توجه در این سفر در زمینه رفع موانع صادرات مواد غذایی بود. 

غلامرضا نوری، وزیر جهاد کشاورزی که به همراه رئیس‌جمهور به مسکو سفر کرد، با اوکسانا لوت، وزیر کشاورزی روسیه دیدار و گفت‌و‌گو کرد. 

نوری در این دیدار با اشاره به ظرفیت‌ها و توانمندی‌های بخش کشاورزی ایران اظهار داشت: کشاورزی و غذا یکی از مهم‌ترین محور‌ها و ارکان روابط اقتصادی دوجانبه بین ایران و روسیه است. 

وزیر جهاد کشاورزی تصریح کرد: زراعت و باغبانی، شیلات، حفاظت از جنگل و منابع طبیعی، تحقیقات ترویج و آموزش، فناوری‌های نوین، تکنولوژی اصلاح بذر و نهال و نژاد دام مهم‌ترین محور‌های همکاری‌های دوجانبه ایران و روسیه است. وی ضمن اشاره به روند و اجزای توسعه صادرات محصولات کشاورزی ایران به روسیه بر ضرورت تشکیل کمیته مشترک همکاری‌های کشاورزی ایران و روسیه تأکید کرد و گفت: هر دو طرف باید تلاش کنیم موانع صادرات محصولات کشاورزی ایران به روسیه رفع شود. 

نوری گفت: انتظار داریم روسیه برخی کالا‌های کشاورزی که در حال حاضر از سایر کشور‌ها و مناطق جهان تأمین می‌شود، از ایران تأمین کند، همچنین ایران آماده جلب سرمایه شرکت‌ها و فعالان اقتصادی روسیه در طرح‌های مشترک تولید کشاورزی است. 

اوکسانا لوت، وزیر کشاورزی فدراسیون روسیه نیز در این دیدار اظهار داشت: ایران کشوری پهناور است و با فعالیت‌های گسترده و مستمر در سالیان گذشته در حوزه امنیت غذایی به مرز‌های خودکفایی در بیشتر محصولات کشاورزی و غذایی رسیده است. 

وی با بیان اینکه فناوری‌های کشاورزی ایران به طور مستمر در حال پیشرفت و توسعه است، گفت: برای همکاری در طرح‌های مشترک در زمینه اصلاح بذر و نهال و دام، همچنین افزایش ضریب خودکفایی در بخش‌های مختلف صنعت کشاورزی آمادگی داریم. 

وزیر کشاورزی روسیه اظهار داشت: امیدوارم بتوانیم همکاری‌های مشترک در حوزه‌های بیوتکنولوژی، فناوری، آموزش و تبادل تجربیات برای جلب نیرو‌های متخصص و جوان در بخش کشاورزی را گسترش دهیم. وی درباره حل مسائل و مشکلات صادرات محصولات کشاورزی از ایران به روسیه اظهار داشت: تلاش می‌کنیم مسائل و موانع صادرات به زودی حل‌و‌فصل شود، همچنین یک هیئت فنی و بلندپایه برای مذاکره و حل مسئله قرنطینه دامی و گیاهی به زودی به تهران سفر می‌کنند. 

نوری در جریان سفر به مسکو با مسئولان برخی بانک‌ها و نهاد‌های عمده مالی روسیه دیدار و درباره تسهیل روند تجارت فعالان بخش کشاورزی ایران و آغاز توافقات و توسعه روابط دوجانبه در بخش کشاورزی، مالی و سرمایه‌گذاری ایران و روسیه رایزنی و مذاکره کرد. 

ایران به تازگی به گروه بریکس پیوسته است که این امر فرصت‌های جدیدی برای گسترش روابط اقتصادی با روسیه و سایر اعضای این گروه ایجاد می‌کند. 

بریکس که شامل کشور‌هایی مانند برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای‌جنوبی است، بستری مناسب برای افزایش همکاری‌های چندجانبه اقتصادی فراهم می‌آورد. عضویت در بریکس می‌تواند به ایران کمک کند از ظرفیت‌های تجاری، سرمایه‌گذاری و مالی این گروه بهره‌مند شود. روسیه نیز به عنوان یکی از اعضای مؤسس این گروه، می‌تواند نقش مهمی در تسهیل تعاملات ایران با سایر اعضا ایفا کند. به نظر می‌رسد ایران باید بیش از پیش گسترش روابط اقتصادی با روسیه را مورد توجه قرار دهد.