1

ماه گذشته رکورد جدیدی را برای گرم‌ترین ژانویه ثبت‌شده در تاریخ به جای گذاشت و کارشناسان اقلیمی را که انتظار داشتند پدیده در حال شکل‌گیری لانینا (La Niña) سرانجام به موج طولانی گرمای غیرمعمول پایان دهد، شگفت‌زده کرد.

بر اساس گزارش سرویس تغییرات اقلیمی کوپرنیکوس (Copernicus Climate Change Service)، ژانویه ۲۰۲۵ نسبت به دوران پیشاصنعتی ۱.۷۵ درجه سانتی‌گراد گرم‌تر بود و روند ثبت رکوردهای دمایی بالا را که در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ مشاهده شده بود، ادامه داد.

انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از فعالیت‌های انسانی، عامل اصلی این روند مداوم گرمایش زمین بوده است.

لانینای ضعیف‌تر از حد انتظار

اکثر دانشمندان اقلیم‌شناسی پیش‌بینی کرده بودند که موج گرمای استثنایی پس از پایان ال نینیو (El Niño) که در ژانویه ۲۰۲۴ به اوج رسید، و آغاز لانینا که معمولاً باعث کاهش موقتی دما می‌شود، فروکش خواهد کرد.

اما دمای جهانی همچنان در سطح رکوردشکنی باقی مانده یا نزدیک به آن است، که بحث‌هایی را در مورد عوامل اضافی که ممکن است گرمایش جهانی را فراتر از پیش‌بینی‌ها افزایش داده باشند، برانگیخته است.

محققان هشدار داده‌اند که حتی افزایش‌های جزئی در دمای جهانی می‌تواند شدت و فراوانی پدیده‌های آب‌وهوایی شدید مانند موج‌های گرما، بارندگی‌های سیل‌آسا و خشکسالی را افزایش دهد.

افزایش نگران‌کننده گرما در ژانویه

دمای ژانویه ۲۰۲۵ ۰.۰۹ درجه سانتی‌گراد بالاتر از رکورد ماهانه قبلی در ژانویه ۲۰۲۴ بود، میزانی که ژولین نیکولا (Julien Nicolas)، دانشمند اقلیمی کوپرنیکوس، آن را «قابل توجه» در زمینه تغییرات دمای جهانی توصیف کرد.

وی افزود:
“چیزی که این موضوع را تعجب‌آور می‌کند این است که ما انتظار داشتیم شاهد تأثیر خنک‌کننده لانینا باشیم، اما این اثر یا حتی یک ترمز موقت بر دمای جهانی را مشاهده نمی‌کنیم.”

استفان رامستورف (Stefan Rahmstorf) از دانشگاه پوتسدام نیز تأکید کرد که این اولین بار است که در داده‌های ثبت‌شده، یک دوره لانینا دمایی بالاتر از ال نینیوی قبلی داشته است.

او گفت:
“این موضوع نگران‌کننده است. در ۶۰ سال گذشته، هر ۲۵ مورد از ژانویه‌های لانینا نسبت به سال‌های اطراف خود خنک‌تر بوده‌اند.”

این دوره لانینا پیش‌بینی می‌شود که ملایم باشد و کوپرنیکوس نشانه‌هایی را گزارش کرده است که نشان می‌دهد دمای سطحی در بخش‌هایی از اقیانوس آرام استوایی ممکن است حرکت به سمت شرایط خنک‌تر را کند یا متوقف کند. نیکولا اشاره کرد که این پدیده ممکن است تا ماه مارس به طور کامل از بین برود.

فراتر رفتن از هدف توافق پاریس

ماه گذشته، کوپرنیکوس اعلام کرد که میانگین دمای جهانی در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ برای اولین بار بیش از ۱.۵ درجه سانتی‌گراد بالاتر از سطح پیشاصنعتی بوده است.

هرچند این موضوع به معنای عبور دائمی از هدف بلندمدت توافق پاریس برای محدود کردن گرمایش به ۱.۵ درجه سانتی‌گراد نیست، اما نشان می‌دهد که این آستانه در حال آزمایش شدن است.

به طور کلی، دانشمندان پیش‌بینی نمی‌کنند که سال ۲۰۲۵ رکورد گرمایی ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ را بشکند، اما احتمالاً سومین سال گرم ثبت‌شده خواهد بود.

با این حال، کوپرنیکوس قصد دارد دمای اقیانوس‌ها را در سال ۲۰۲۵ به دقت رصد کند تا اطلاعات بیشتری درباره تحولات اقلیمی زمین به دست آورد.

نقش اقیانوس‌ها در تغییرات اقلیمی

اقیانوس‌ها به‌عنوان یک تنظیم‌کننده حیاتی اقلیم زمین و یک مخزن اصلی کربن عمل می‌کنند.

آب‌های سردتر قادرند گرمای بیشتری را از هوا جذب کنند و در نتیجه به کاهش دمای جو کمک می‌کنند.

همچنین، اقیانوس‌های سردتر حدود ۹۰ درصد از گرمای اضافی تولید شده توسط سوخت‌های فسیلی را در خود نگه می‌دارند.

نیکولا توضیح داد:
“این گرما دیر یا زود به سطح بازخواهد گشت. یکی از سؤالات مهم این است که آیا این اتفاق در سال‌های اخیر در حال وقوع بوده است؟”

گرمای حیرت‌آور در ژانویه

دمای سطح اقیانوس‌ها در طول سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ به سطوح بسیار بالایی رسیده است. تنها در ژانویه ۲۰۲۵، دمای اقیانوس‌ها دومین رکورد گرم ثبت‌شده در تاریخ را تجربه کرد.

نیکولا افزود:
“چیزی که کمی گیج‌کننده است این است که چرا اقیانوس‌ها همچنان این‌قدر گرم مانده‌اند.”

بیل مک‌گوایر (Bill McGuire)، پژوهشگر اقلیمی در دانشگاه کالج لندن، ماندگاری گرمای ژانویه حتی پس از آغاز لانینا را «حیرت‌آور و به‌راستی ترسناک» توصیف کرد.

در همین حال، جوئل هرشی (Joel Hirschi) از مرکز ملی اقیانوس‌شناسی بریتانیا هشدار داد که نباید تنها بر اساس داده‌های یک ماه نتیجه‌گیری کرد، زیرا در دوره‌های گذشته ال نینیو نیز در برخی موارد پس از شروع لانینا اوج‌های دمایی دیده شده است.

دلایل احتمالی گرمای بی‌سابقه

دانشمندان به‌طور کلی توافق دارند که افزایش بلندمدت دمای جهانی عمدتاً ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی است، اما چرخه‌های طبیعی اقلیمی نیز می‌توانند باعث نوسانات دمایی سالانه شوند.

با این حال، ال نینیو به تنهایی نمی‌تواند آنچه را که در جو و اقیانوس‌ها رخ داده است توضیح دهد، بنابراین پژوهشگران به دنبال توضیحات دیگر هستند.

یکی از احتمالات مطرح‌شده این است که حرکت به سمت سوخت‌های دریایی پاک‌تر از سال ۲۰۲۰، با کاهش انتشار گوگرد که به تشکیل ابرهای بازتاب‌دهنده نور خورشید کمک می‌کرد، به تسریع گرمایش کمک کرده باشد.

یک مطالعه دیگر که در دسامبر منتشر شد، این فرضیه را مطرح کرد که کاهش ابرهای کم‌ارتفاع ممکن است باعث شود گرمای بیشتری به سطح زمین برسد.

رابرت ووتارد (Robert Vautard)، یکی از پژوهشگران ارشد هیئت بین‌دولتی تغییرات اقلیمی سازمان ملل (IPCC) تأکید کرد:
“این مسیرهای پژوهشی باید جدی گرفته شوند و بررسی‌های بیشتری روی آن‌ها انجام شود.”

گرم‌ترین زمین در ۱۲۵,۰۰۰ سال گذشته

کوپرنیکوس میلیاردها اندازه‌گیری از ماهواره‌ها، کشتی‌ها، هواپیماها و ایستگاه‌های هواشناسی را برای تخمین‌های اقلیمی خود به کار می‌برد.

اگرچه سوابق این سازمان از سال ۱۹۴۰ شروع می‌شود، اما منابع دیگری مانند یخچال‌های قطبی، حلقه‌های درختان و بقایای مرجانی امکان تخمین تغییرات اقلیمی در دوره‌های گذشته را فراهم می‌کنند.

بر اساس این مجموعه گسترده از داده‌ها، پژوهشگران معتقدند که دوره کنونی ممکن است گرم‌ترین دوره‌ای باشد که زمین در حداقل ۱۲۵,۰۰۰ سال گذشته تجربه کرده است.