جوان آنلاین: ۲۸ سال پس از آخرین عملیات اکتشاف نفت در سواحل جنوبی دریای خزر، پروژه‌ای بلندپروازانه و راهبردی با استقرار دکل حفاری ایرانی در عمق ۷۰متری آب‌های شمال کشور آغاز شده است؛ پروژه‌ای که به گفته مسئولان ارشد صنعت نفت، می‌تواند نویددهنده دوره‌ای جدید در بهره‌برداری از ذخایر هیدروکربنی کم‌برخوردارترین ناحیه کشور باشد. 
 
نفت خزر سال‌ها در سکوتی ژرف زیر آب مانده بود، نه، چون وجود نداشت، بلکه، چون دستی برای رسیدن به آن دراز نشده بود. حالا، اما پس از گذشت سه دهه از آخرین فعالیت اکتشافی در این حوزه راهبردی، خبر می‌رسد که عملیات حفاری چاه اکتشافی در بخش کم‌عمق دریای خزر از سر گرفته شده است؛ پروژه‌ای که هم از حیث فنی و هم از منظر اقتصادی، در شمار طرح‌های کم‌سابقه صنعت نفت ایران قرار می‌گیرد. 

 بازگشت به خزر پس از ۳ دهه
«محمدحسین دانشفر» مدیرعامل شرکت نفت خزر دیروز در حاشیه نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی، خبر مهمی اعلام کرد: دکل حفاری پس از سه دهه وقفه در دریای خزر مستقر شد. به گفته او، این عملیات در بخش کم‌عمق دریای خزر و در بلوک۱۸، در عمق ۷۰متری آب انجام می‌شود و قرار است به عمق حدود ۵‌هزار متر در زیر بستر دریا برسد. 
آخرین عملیات اکتشافی در این منطقه، به سال۱۳۷۶ بازمی‌گردد؛ زمانی که فناوری حفاری فراساحل برای کشور بسیار محدود و به لحاظ فنی و لجستیکی پرهزینه بود، اما اکنون با تکیه بر دانش بومی و توان بخش خصوصی، دکل حفاری به نام ایران، بار دیگر بر سطح آرام دریای شمال کشور استقرار یافته است. 

 اهداف فنی حفاری و سازند‌های مورد نظر
پروژه جاری، عملیاتی اکتشافی با هدف ارزیابی وجود هیدروکربن در یکی از سازند‌های زمین‌شناسی مهم منطقه است. 
به گفته مدیرعامل شرکت نفت خزر این پروژه بر پایه مطالعات زمین‌شناسی، ژئوفیزیک و مهندسی نفت طراحی شده است و نتایج حفاری می‌تواند چشم‌انداز توسعه‌ای مهمی برای منطقه شمال کشور ترسیم کند. 
حمید بورد، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران و معاون وزیر نفت در گفت‌وگویی تکمیلی اعلام کرد که این پروژه از روز جمعه، به دستور مستقیم وزیر نفت وارد مرحله اجرایی شده است و پیش‌بینی می‌شود عملیات حفاری آن حدود یک سال به طول انجامد. 
به گفته او، آزمایش‌های مختلف روی لایه‌های زمین‌شناسی در عمق ۵‌هزار متری انجام خواهد شد و داده‌های به‌دست‌آمده، مبنای تصمیم‌گیری برای توسعه میادین و آغاز فاز‌های بعدی خواهد بود. 

 دکل حفاری ایرانی و نقش بخش خصوصی
نکته قابل توجه در این پروژه، حضور بخش خصوصی در عملیات حفاری است. دکل مورد استفاده در این عملیات، متعلق به شرکت خصوصی «حفاری شمال» است که با همکاری شرکت ملی نفت ایران وارد میدان شده است. 
این مشارکت از منظر سیاستگذاری کلان در صنعت نفت، نشانه‌ای روشن از تمایل دولت برای واگذاری بخشی از فعالیت‌های اجرایی به بخش خصوصی توانمند تلقی می‌شود. 
دکل حفاری مذکور، پیشرفته‌ترین تجهیزات حفاری دریایی را در اختیار دارد و قادر است در شرایط خاص دریای خزر- از جمله جریان‌های خاص، شرایط فشار بالا و شوری نسبی- فعالیتی ایمن و دقیق داشته باشد. 

 چرا خزر مهم است؟
دریای خزر فراتر از یک دریاچه بسته، یکی از مناطق ژئوپلتیک انرژی در جهان است. کشور‌های همسایه نظیر قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان سال‌هاست با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، از منابع نفتی و گازی این دریا بهره‌برداری می‌کنند. در ایران، سهم خزر از کل تولید نفت و گاز، ناچیز و تقریباً صفر بوده است، این در حالی است که مطالعات ژئوفیزیکی متعددی در دهه‌های گذشته، وجود سازند‌های هیدروکربنی پرظرفیت را در این منطقه تأیید کرده‌اند. آغاز دوباره حفاری اکتشافی در این منطقه، می‌تواند شروعی برای تغییر این معادله و افزایش سهم ایران از منابع مشترک باشد. 
 پیامد‌های اقتصادی و منطقه‌ای
اگر عملیات اکتشاف به نتایج مثبتی برسد و توسعه میادین آغاز شود، خزر می‌تواند به یکی از قطب‌های جدید انرژی در ایران تبدیل شود. 
این تحول، پیامد‌های اقتصادی مهمی برای استان‌های شمالی کشور خواهد داشت؛ از افزایش اشتغال گرفته تا توسعه زیرساخت‌های صنعتی، بنادر و لجستیک دریایی، همچنین افزایش بهره‌برداری ایران از منابع دریای خزر می‌تواند موازنه انرژی منطقه‌ای را به نفع کشور تغییر دهد و دست ایران را در تعاملات اقتصادی و سیاسی با همسایگان شمالی بازتر کند. 

 چالش‌ها و ملاحظات پیش‌رو
پروژه‌ای در این سطح، بی‌چالش نیست. نخستین مانع، پیچیدگی‌های فنی حفاری در بستر دریا به عمق ۵‌هزار متر است. این عملیات به دقت، تخصص و تجهیزات پشتیبان پیشرفته نیاز دارد که خوشبختانه به گفته مسئولان، در همکاری شرکت ملی نفت و حفاری شمال تأمین شده‌اند. 
چالش دیگر، پایداری سرمایه‌گذاری در بلندمدت است. پروژه‌هایی از این دست، با بازگشت سرمایه طولانی‌مدت همراه و مستلزم حمایت مستمر مالی و لجستیکی هستند. 
آغاز عملیات حفاری اکتشافی نفت در دریای خزر، نه‌فقط یک پروژه صنعتی، بلکه نمادی از بازگشت کشورمان به ظرفیت‌های نادیده‌گرفته‌شده خود است؛ پروژه‌ای که اگر با دقت، حمایت و استمرار همراه شود، می‌تواند نه‌تنها اقتصاد شمال کشور، بلکه تراز انرژی ایران را نیز دگرگون کند. 
بازگشت به خزر، فقط بازگشت به یک میدان نفتی نیست؛ بازگشت به آرزویی است که ۳۰سال پیش ناتمام ماند. حالا اگر این مسیر با گام‌های درست پیموده شود، شاید آینده نفت کشورمان، رنگ شمالی هم به خود بگیرد.