جوان آنلاین: دولت چهاردهم با تکیه بر اصلاح شیوه توزیع یارانه بنزین و اختصاص سهمیه بنزین به نفر می‌تواند زمینه لازم را برای کنترل مصرف در کشور به وجود بیاورد. به زعم بسیاری از کارشناسان حوزه انرژی، اختصاص سهمیه بنزین به نفر بهترین راهکار پیش روی دولت است، زیرا با گران‌کردن بنزین و سرکوب دوباره قیمتی دولت، نمی‌توانیم به حل ناترازی بنزین برسیم و در این وضعیت، اختصاص سهمیه بنزین به نفر می‌تواند به لحاظ عدالت اجتماعی و کنترل مصرف به نفع کشور باشد.
بنزین جزو کالا‌های استراتژیک در کشورمان محسوب می‌شود. در حال حاضر، تبدیل به یک واردکننده بنزین شده‌ایم و به زعم کارشناسان، این روند قابل قبول نیست. شواهد نشان می‌دهد میزان تولید بنزین در کشورمان کم نیست، بلکه ناترازی موجود بر اثر انحرافاتی مانند قاچاق بنزین و عدم کنترل مصرف رخ داده است. آمار و ارقام نشان می‌دهد تقاضای بنزین در کشور به صورت روزافزون در حال افزایش است. به نظر می‌رسد سرکوب قیمتی از مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر مصرف بی‌رویه بنزین در کشور است. بر همین اساس، روش اختصاص سهمیه بنزین به نفر مطرح شده است. در این روش، هر فرد تا میزان مشخصی از سهمیه بنزین یارانه‌ای بهره‌مند می‌شود و هر کس که مصرف مازادی داشته باشد، باید آن را از بازار آزاد تهیه کند.
کارشناسان بر این عقیده‌اند که وابستگی به واردات بنزین، علاوه بر اینکه به لحاظ اقتصادی برای‌مان ضرر دارد، از نظر امنیت انرژی نیز برای کشور مضر است، زیرا در این وضعیت، بنزین نیز می‌تواند به یکی دیگر از اهداف تحریم‌ها تبدیل شود و برای‌مان دردسر ایجاد کند. کشور ما به دلیل سرکوب قیمتی بنزین، دخالت دولت در قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی و همچنین کیفیت بد خودرو‌های تولید داخل، با مشکل ناترازی بنزین و مصرف بیش از حد خودرو‌های شخصی روبه‌رو است. رویکرد فعلی اعطای سهمیه بنزین به خودرو‌ها و پایین نگهداشتن مصنوعی قیمت‌ها، این مشکل را تشدید کرده و به مصرف بی‌رویه و رونق قاچاق غیرقانونی سوخت برون‌مرزی منجر شده است. برای مقابله با این چالش چندوجهی، اجرای سیستم «سهمیه بنزین برای هر نفر» به عنوان امیدوارکننده‌ترین راه‌حل ظاهر می‌شود.
اصل اصلی مدل سهمیه بنزین به ازای هر نفر، تخصیص بنزین یارانه‌ای به طور مستقیم به افراد و نه به وسایل نقلیه است. این تغییر رویکرد چندین مزیت کلیدی دارد:
۱- توزیع عادلانه یارانه‌ها: با توزیع مساوی یارانه بنزین در بین مردم، منافع به دست کسانی می‌رسد که واقعاً به آن‌ها نیاز دارند و سیستم عادلانه‌تر و فراگیرتر را تضمین می‌کند. هر فرد سهمیه ثابتی از سوخت یارانه‌ای دریافت می‌کند که برای رفع نیاز‌های ضروری خود کافی است.
۲- ایجاد انگیزه در مصرف بهینه: در این مدل، افراد با الگو‌های مصرف بالا تشویق خواهند شد بنزین را بهینه‌تر مصرف کنند. کسانی که از سهمیه خود فراتر می‌روند، باید هر بنزین اضافی را به قیمت بازار خریداری کنند که انگیزه مالی قوی برای بهینه‌سازی مصرف آن‌ها ایجاد می‌کند. برعکس، کسانی که کمتر از سهمیه تعیین شده خود مصرف می‌کنند، می‌توانند مازاد خود را با نرخ بازار بفروشند و به استفاده منطقی انگیزه بیشتری می‌دهند.
۳- کاهش مصرف مازاد: مکانیسم قیمت جدید برای مصرف غیربهینه به ویژه در مهار رفتار اتلاف مصرف‌کنندگان پرمصرف، به ویژه آن‌هایی که دارای چندین وسیله نقلیه هستند، مؤثر خواهد بود. این افراد در مواجهه با هزینه‌های بالاتر از حد نصاب خود، مجبور خواهند شد در عادات رانندگی خود تجدیدنظر کنند و سفر‌های غیرضروری یا استفاده از خودروی تک‌سرنشین را کاهش دهند.
۴- منظم کردن صادرات بنزین: مزیت کلیدی سیستم سهمیه‌بندی بنزین برای هر نفر، توانایی آن در تنظیم صادرات بنزین و حذف مؤثر قاچاق سوخت است. با ایجاد مکانیسم بازارمحور برای معامله سهمیه‌بندی بنزین در بورس انرژی، قیمت بنزین با نرخ‌های بازار جهانی همسو می‌شود و انگیزه تجارت فرامرزی غیرقانونی را کاهش می‌دهد.
۵- تنوع بخشیدن به سبد سوخت: اجرای مدل سهمیه بنزین به ازای هر نفر نیز باعث ایجاد تنوع در سبد سوخت خواهد شد. با نزدیک شدن قیمت بنزین به نرخ بازار آزاد، صنعت حمل و نقل برای تغییر به سمت سوخت‌های جایگزین مانند گاز طبیعی فشرده (CNG) تشویق می‌شود که می‌تواند بر اساس یک سیستم سهمیه‌بندی مبتنی بر ناوبری برای همه وسایل نقلیه در این بخش تخصیص یابد.
با توجه به آنچه در بالا گفته شد، دولت چهاردهم با تکیه بر اصلاح شیوه توزیع یارانه بنزین و اختصاص سهمیه بنزین به نفر می‌تواند زمینه لازم را برای کنترل مصرف در کشور به وجود بیاورد. به زعم بسیاری از کارشناسان حوزه انرژی، اختصاص سهمیه بنزین به نفر بهترین راهکار پیش روی دولت است، زیرا با گران‌کردن بنزین و سرکوب دوباره قیمتی دولت، نمی‌توانیم به حل ناترازی بنزین برسیم و در این وضعیت، اختصاص سهمیه بنزین به نفر می‌تواند به لحاظ عدالت اجتماعی و کنترل مصرف به نفع کشور باشد.
نظرات عبدالوحید فیاضی، نماینده مجلس شورای اسلامی را در ادامه در خصوص لزوم اجرای طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر و ارائه برنامه دولت در این زمینه می‌خوانید.
اصلاح الگوی مصرف و کاهش ناترازی بنزین با اجرای طرح بنزین به نفر
فیاضی در خصوص این موضوع که به گفته رئیس‌جمهور افزایش قیمت بنزین را نخواهیم داشت، اما به هر فرد سهمیه بنزین اختصاص پیدا می‌کند، تصریح کرد: اجرای این طرح که در واقع همان اختصاص سهمیه بنزین به نفر است، نسبت به وضعیت فعلی مزیت دارد. شرایطی که الان ما در کشور به لحاظ مصرف بنزین داریم، نابسامان و نابرابر است. این وضعیت نیاز به بازبینی دارد و باید به سمت اعمال روش‌هایی برویم که ضمن ایجاد عدالت اجتماعی به کنترل مصرف نیز مبادرت کنیم.
وی ادامه داد: تقاضای روزافزون بنزین در کشور به لحاظ اقتصادی برای‌مان مضرات زیادی دارد. در این شرایط، هر چقدر به افزایش تولید بنزین می‌پردازیم، پاسخگوی نیاز کشور نیستیم و حتی به واردات هم می‌پردازیم، بنابراین نیاز است طرح جامعی در حوزه بنزین به منظور مدیریت مصرف به اجرا بگذاریم. نماینده مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: پیشنهاد رئیس‌جمهور مبنی بر اختصاص سهمیه بنزین به نفر نسبت به وضعیت موجود مزیت بیشتری برای‌مان دارد. این روش می‌تواند تا حد زیادی مشکل نابرابری و مصرف بالا را حل کند. به این ترتیب، حل و فصل مشکل ناترازی بنزین نیز در دستور کار قرار می‌گیرد. فیاضی گفت: طرح جامعی که بتواند مشکل نابرابری و ناترازی را در حوزه بنزین حل کند، قابل قبول است و نسبت به شرایط فعلی برای‌مان مزیت دارد. نابرابری‌ای که در حال حاضر در حوزه بنزین شاهد هستیم، منشأ اختلاف طبقاتی است و ناترازی نیز منشأ نابسامانی اقتصادی و هدررفت منابع است و باید حل و فصل شود.
وی ادامه داد: باید دولت برنامه خود را در زمینه اختصاص سهمیه بنزین به نفر ارائه دهد و جوانب آن را مورد بررسی قرار دهیم. در شرایط فعلی نمی‌توانیم به افزایش قیمت بنزین مبادرت کنیم، زیرا اثرات تورم‌زا خواهد داشت، اما از روش‌های دیگر مانند اختصاص سهمیه بنزین به نفر می‌توانیم بهره ببریم. نماینده مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: هر طرحی که در زمینه بنزین به اجرا گذاشته می‌شود، باید بتواند موضوع نابرابری و ناترازی را به صورت همزمان حل و فصل کند و مدیریت مصرف را برای‌مان به ارمغان بیاورد. فیاضی گفت: اختصاص سهمیه بنزین به لحاظ مدیریت مصرف برای‌مان مزیت خواهد داشت، زیرا وقتی افراد بدانند فقط میزان مشخصی از بنزین یارانه‌ای در اختیار دارند، برای استفاده درست از آن برنامه‌ریزی می‌کنند و استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی نیز با استقبال بیشتری روبه‌رو خواهد شد، بنابراین باید برای توسعه این بخش نیز برنامه‌ریزی داشته باشیم. بر اساس اجرای طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر، نوعی اصلاح الگوی مصرف نیز در کشور صورت می‌گیرد که برای‌مان مزیت زیادی دارد.
source