ساعت 24 – سیاست سختگیرانه ضد مهاجرتی دونالد ترامپ، در آمریکای جنوبی و مرکزی نیز تاثیر گذاشته است. هزاران مهاجر مسیر فرار به سوی ایالات متحده را رها کرده و به کشورهای مبدا خود بازمی‌گردند؛ بازگشتی که سرشار از تهدیدها و مخاطرات است.

تغییری بی‌سابقه در حال شکل‌گیری است. شمار عبورهای غیرقانونی از مرز مکزیک و ایالات متحده در ماه ژوئن نسبت به سال گذشته ۹۲ درصد کاهش یافته است. طبق آمار رسمی آمریکا، تنها ۶۰۷۰ نفر در مرز جنوب غربی این کشور بازداشت شده‌اند؛ یعنی کمترین میزان طی ۲۵ سال گذشته.

به گفته خوزه رائول مولینو، رئیس جمهوری پاناما، در ماه آوریل سال ۲۰۲۵ در منطقه موسوم به گسست داریِن (Darién Gap)، یک نوار زمینی تقریبا ۱۰۰ کیلومتری که عمدتاً با جنگل‌های انبوه بارانی پوشیده شده و در ناحیه مرزی پاناما و کلمبیا قرار دارد، شمار عبورهای مرزی نسبت به ماه مشابه سال گذشته ۹۹٫۷ درصد کاهش یافته است.

این منطقه در واقع یکی از مسیرهای مهم و فوق‌العاده خطرناک برای مهاجرانی است که در مسیر شمال حرکت می‌کنند. اکنون مقام‌های پاناما حتی بزرگ‌ترین مرکز پذیرش مهاجران را در این منطقه بسته‌اند.

در هندوراس نیز حرکت مهاجران به سوی شمال به شدت کاهش یافته است. بر اساس گزارشی از سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM)، در فاصلهٔ ژانویه تا مارس ۲۰۲۵ تنها ۱۴ هزار و ۲۷۰ نفر عازم شمال شده‌اند، در حالی‌که در همین دوره در سال گذشته این رقم ۱۳۳ هزار و ۵۱۸ نفر بوده است.
سیاست آمریکایی انسداد مرزها مسیر مهاجرت را معکوس می‌کند

کاهش مزبور نشانه‌ای از آغاز فصلی تازه در تاریخ مهاجرت در این منطقه است. دلیل آن هم سیاست مهاجرتی سختگیرانه و جنجالی دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، است.

ترامپ بر گسترش دیوار مرزی با مکزیک تاکید دارد، وضعیت اضطراری ملی اعلام کرده و نیروهای نظامی را برای حفاظت از مرز گسیل داشته است. افزون بر این، او قوانین پناهندگی را سخت‌تر کرده و اخراج‌های گسترده‌ای به راه‌انداخته که حتی می‌تواند شامل افراد دارای اقامت دائم یا تابعیت آمریکا نیز بشود.

افرادی که در ایالات متحده زندگی می‌کنند اما مجوز اقامت ندارند و از سوی آمریکا در قالب “برنامه‌های بازگشت داوطلبانه” تشویق می‌شوند تا به کشورهایشان بازگردند. آمریکا هم، در صورت ثبت‌نام در این برنامه، به آن‌ها هزار دلار می‌پردازد و هزینه‌های سفر را نیز تقبل می‌کند.
“بسیاری گرفتار شده‌اند”

مورین مایر، رئیس بخش آمریکای لاتین سازمان حقوق بشری WOLA مستقر در واشنگتن، در گفت‌وگو با دویچه وله، در توصیف وضعیت مهاجران می‌گوید: «فضایی از ترس حاکم است.»

به گفته او، بسیاری از مهاجران در مکزیک گرفتار شده‌اند، بی‌آنکه چشم‌اندازی برای ادامه سفر یا بازگشت داشته باشند.

اغلب این افراد که از سرکوب دولتی، فقر و خشونت در کشورهای خود گریخته‌اند، سفری طاقت‌فرسا و پرخطر را پشت سر گذاشته‌اند و حاضر نیستند دوباره تجربه‌اش کنند؛ آن‌هم در حالی که منابع مالی‌شان نیز ته کشیده است.

در حالی‌که بخشی از مهاجران در مکزیک انتظار می‌کشند، برخی دیگر با وجود همه دشواری‌ها راه بازگشت را پیش می‌گیرند.

امی پوپ، مدیر سازمان بین‌المللی مهاجرت، در گفت‌وگو با دویچه‌وله درباره پیامدهای اجتماعی و اقتصادی “یورش آمریکا علیه مهاجرت غیرقانونی” در آمریکای لاتین هشدار می‌دهد.
مواجهه مجدد با قاچاق انسان و خشونت جنسی

برای نمونه در کلمبیا، افزایش موج مهاجرت معکوس از شمال به جنوب به وضوح محسوس است. طبق آمار رسمی، از آغاز سال جاری حدود ۹ هزار مهاجر دوباره به این کشور بازگشته‌اند.

اما رسیدن به آنجا هم کار ساده‌ای نیست. منطقه موسوم به گسست دارین، در مسیر بازگشت نیز، همچون در مسیر رفت، مانعی بزرگ و خطرناک محسوب می‌شود. گزینه جایگزین، یعنی عبور از دریای کارائیب با قایق نیز پرخطر و پرهزینه است. ده‌ها مهاجر که بیشترشان ونزوئلایی هستند، پس از ته کشیدن پول‌هایشان، در میرامار، روستایی کوچک در ساحل پانامایی کارائیب، در انتظار عبور به کلمبیا هستند.

به گفته مقام‌های پانامایی، از نوامبر ۲۰۲۴ تاکنون بیش از ۱۲ هزار و ۷۰۰ مهاجر، که ۹۴ درصدشان ونزوئلایی‌اند، از شمال به سوی جنوب در حرکت‌اند.

برخی از این مهاجران، از جمله خسوس آلفردو آریستیگتا، مرد ۳۲ ساله ونزوئلایی، از آدم‌ربایی در مکزیک و اخاذی در مسیر بازگشت گزارش می‌دهند. آن‌ها شکایت دارند که حمایت نهادهای ونزوئلا، که پیش‌تر عبور از مسیر شمالی را تسهیل می‌کرد، از میان رفته است.

بازگشتگان دوباره در مسیر بازگشت در معرض قاچاق انسان و خشونت جنسی قرار دارند. این مخاطرات این بار، به دلیل کاهش حضور مقام‌های دولتی و تعطیلی مراکز پذیرش در مسیر بازگشت، شاید حتی بیشتر از قبل است. این دسته از مهاجران حتی اگر در رسیدن به کشور خود توفیق یابند، اغلب با مشکلات جدیدی در آنجا مواجه می‌شوند.
بازگشتگان به کمک نیاز دارند

کلمبیا، پاناما، هندوراس، ونزوئلا و جمهوری دومینیکن در مرکز این بحران قرار دارند. مورین مایر هشدار می‌دهد: «هیچ کشوری در منطقه برای این تعداد بازگشتی آمادگی ندارد. » به گفته او، کمبود منابع، خشونت در مناطق مبدا، و نبود یا ناکارآمدی برنامه‌های بازپذیری و بازادغام، وضعیت را دشوارتر می‌کنند.

با این حال، برخی دولت‌ها، مانند ونزوئلا، برنامه‌های بازگشت را دوباره فعال کرده‌اند. برنامه “ماموریت بزرگ بازگشت به میهن” در این کشور، از ژانویه تا مه، بازگشت بیش از پنج هزار و ۶۰۰ مهاجر ونزوئلایی اخراج‌شده از آمریکا را تسهیل کرده است. این برنامه در محل خدمات پزشکی ارائه می‌دهد و به بازگشتگان برای پیوستن به بازار کار کمک می‌کند.

با این حال، مورین مایر نگران است که در آمریکای لاتین «با افزایش شمار بازگشتگان، تنش‌ها نیز افزایش یابند و خشونت علیه گروه‌های آسیب‌پذیر تشدید شود. »
پیامدهای مهاجرت معکوس برای ایالات متحده

سیاست انسداد مرزی اقتصاد آمریکا را نیز در موقعیت دشواری قرار داده است. بخش‌های حیاتی، مانند کشاورزی و ساختمان، با کمبود نیروی کار مواجه‌اند؛ نیروهایی که اغلب از میان مهاجران فاقد مجوز اقامت تامین می‌شدند. حتی آن‌هایی که هنوز در کشور هستند نیز، گاه به دلیل ترس از اخراج، از حضور در محل کار خودداری می‌کنند.

امی پوپ، مدیر سازمان بین‌المللی مهاجرت، اظهار تاسف می‌کند که «مسیرهای قانونی کافی برای مهاجرت منظم وجود ندارد. » او می‌گوید: «مهاجرت هرگز متوقف نمی‌شود. انسان‌ها همیشه در حرکت خواهند بود. »

تنها پرسشی که می‌ماند این است که دولت ترامپ تا کجا می‌خواهد به سیاست سختگیرانه ضد مهاجرتی خود، با پیامدهایی برای کل قاره، ادامه دهد.