رویداد۲۴ | فناوری بلاکچین (Blockchain) یکی از تحولات مهم در دنیای دیجیتال و فناوری اطلاعات است که در سال‌های اخیر توجه بسیاری از کارشناسان، دولت‌ها، کسب‌وکار‌ها و کاربران را به خود جلب کرده است. بسیاری بلاکچین را پشتوانه اصلی رمزارز‌ها مانند بیت‌کوین می‌دانند، اما کاربرد‌های آن بسیار فراتر از ارز‌های دیجیتال است. این فناوری به دلیل ماهیت غیرمتمرکز، شفاف و ایمن خود می‌تواند در حوزه‌های مختلفی مانند زنجیره تأمین، بانکداری، رأی‌گیری، سلامت و مالکیت دیجیتال به کار رود.

بلاکچین چگونه کار می‌کند؟

بلاکچین در ساده‌ترین تعریف خود، یک دفترکل دیجیتال و توزیع‌شده است که اطلاعات را به صورت بلوک‌هایی به هم پیوسته ذخیره می‌کند. هر بلوک شامل مجموعه‌ای از داده‌هاست که می‌تواند مربوط به تراکنش‌های مالی، اطلاعات هویتی، سوابق پزشکی یا هر نوع داده‌ی دیجیتالی دیگر باشد.

این بلوک‌ها با استفاده از رمزنگاری خاصی به یکدیگر متصل می‌شوند و زنجیره‌ای از اطلاعات را شکل می‌دهند که به آن بلاکچین گفته می‌شود. آنچه این فناوری را منحصر‌به‌فرد می‌سازد، نحوه ثبت، بررسی و تأیید اطلاعات است: به جای یک مرکز کنترل، اطلاعات توسط شبکه‌ای از کامپیوتر‌ها (که به آنها نود یا Node گفته می‌شود) تأیید می‌شوند. 

بیشتر بخوانید: پالیگان چیست؟ | بررسی شبکه Polygon و توکن POL

وقتیاطلاعات جدیدی در شبکه ثبت می‌شود (مثلاً یک تراکنش مالی)، همه نود‌ها باید درباره صحت آن به توافق برسند. این فرایند «اجماع» نام دارد. پس از تأیید، اطلاعات وارد یک بلوک می‌شود و این بلوک به زنجیره قبلی اضافه می‌گردد.

ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد بلاکچین

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بلاکچین، غیرقابل‌تغییر بودن داده‌هاست. یعنی وقتی اطلاعاتی وارد زنجیره شد، حذف یا تغییر آن تقریباً غیرممکن است. این مسئله سبب می‌شود که بلاکچین به عنوان یک منبع قابل اعتماد و شفاف شناخته شود.

شفافیت یکی دیگر از ویژگی‌های مهم بلاکچین است. تمام اعضای شبکه می‌توانند اطلاعات ذخیره‌شده را مشاهده کنند، اما به دلیل رمزنگاری پیشرفته، امکان دستکاری یا سوء‌استفاده از اطلاعات وجود ندارد.

همچنین بلاکچین غیرمتمرکز است؛ یعنی کنترل و مالکیت داده‌ها در دست یک فرد یا سازمان نیست، بلکه در اختیار تمام نود‌های شبکه قرار دارد. این امر خطر نفوذ، فساد و سانسور را به شدت کاهش می‌دهد.

کاربرد‌های بلاکچین فراتر از ارز دیجیتال

اگرچه بلاکچین بیشتر با بیت‌کوین و سایر رمزارز‌ها شناخته شده، اما حوزه‌ی کاربرد‌های آن بسیار وسیع‌تر است. یکی از مهم‌ترین حوزه‌ها، زنجیره تأمین کالا است. در این حوزه، بلاکچین می‌تواند مسیر حرکت یک کالا را از تولید تا مصرف با دقت ثبت کند و شفافیت کامل را به وجود آورد.

در حوزه سلامت، بلاکچین امکان ذخیره ایمن اطلاعات پزشکی بیماران را فراهم می‌سازد. پزشکان می‌توانند بدون نگرانی از نقض حریم خصوصی، سوابق درمانی بیماران را مشاهده کرده و تصمیم‌گیری دقیق‌تری داشته باشند.

در سامانه‌های رأی‌گیری دیجیتال نیز، بلاکچین می‌تواند نقش مهمی ایفا کند. با استفاده از این فناوری، امکان تقلب، دست‌کاری آرا و جعل تقریباً از بین می‌رود و مردم می‌توانند با اطمینان بیشتری در انتخابات مشارکت کنند.

در حوزه هنر دیجیتال و مالکیت فکری، پدیده‌ای به نام NFT (توکن‌های غیرقابل تعویض) ظهور کرده که مبتنی بر بلاکچین است. این توکن‌ها، امکان اثبات مالکیت آثار هنری دیجیتال را برای هنرمندان فراهم می‌کنند و فضای نوینی در حوزه خلاقیت به‌وجود آورده‌اند.

مزایا و چالش‌های فناوری بلاکچین

بلاکچین مزایای فراوانی دارد؛ از جمله شفافیت، امنیت بالا، حذف واسطه‌ها، کاهش هزینه‌ها و سرعت‌بخشی به فرایندها. این ویژگی‌ها باعث شده‌اند که بسیاری از صنایع به سوی بهره‌گیری از این فناوری حرکت کنند.

با این حال، چالش‌هایی نیز وجود دارد. یکی از چالش‌های مهم، مصرف بالای انرژی در برخی شبکه‌های بلاکچینی (مثل بیت‌کوین) است. همچنین مقیاس‌پذیری پایین و هزینه‌های اجرایی بالا در برخی پروژه‌ها، مانع از کاربرد گسترده‌تر بلاکچین در تمام حوزه‌ها شده است.

از سوی دیگر، هنوز بسیاری از کشور‌ها قوانین مشخصی برای استفاده از بلاکچین و ارز‌های دیجیتال ندارند، که این موضوع نیز مانعی در مسیر رشد کامل این فناوری محسوب می‌شود.

آینده بلاکچین؛ از نظریه تا واقعیت

بسیاری از متخصصان فناوری اعتقاد دارند که بلاکچین در آینده به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی دیجیتال بشر تبدیل خواهد شد. با توسعه هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء و اقتصاد دیجیتال، بلاکچین می‌تواند نقش اساسی در یکپارچه‌سازی این فناوری‌ها ایفا کند.

حتی در حوزه آموزش، رسانه، بیمه، صنعت خودرو و مسکن نیز پروژه‌هایی مبتنی بر بلاکچین در حال اجراست که نویدبخش تغییرات ساختاری در آینده هستند. اگر چالش‌های فنی و قانونی موجود حل شود، بلاکچین می‌تواند الگویی جدید از اعتماد، شفافیت و کارایی در جهان دیجیتال خلق کند.

کلام آخر

بلاکچین تنها یک فناوری نیست؛ بلکه روشی جدید برای ثبت و به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات است که ساختار سنتی اعتماد را متحول کرده است. با حذف واسطه‌ها و ایجاد بستری شفاف و ایمن، بلاکچین می‌تواند در بسیاری از حوزه‌ها تحول‌آفرین باشد. البته برای رسیدن به این چشم‌انداز، نیاز به توسعه زیرساخت‌ها، آموزش عمومی و قانون‌گذاری هوشمندانه داریم. آینده از آن فناوری‌هایی است که مردم بتوانند به آنها اعتماد کنند، و بلاکچین یکی از اصلی‌ترین نامزد‌های این اعتماد است.